Bij de Romeinen in het algemeen een plaats, waar voortdurend veel menschen bijeen kwamen, de vergaderplaatsen van het volk voor rechtszittingen, markten, feestelijkheden, enz.: in de oude romeinsche legerplaatsen noemde men de tent der bevelhebbers en legaten forum, waarschijnlijk omdat zich daar de soldaten en officieren verzamelden om toegesproken te worden, bevelen te ontvangen, enz.; in lateren tijd heette in de legerplaats forum de verzamelplaats van het geheele leger (vroeger principium geheeten) vóór het praetorium, waar het spreekgestoelte (tribunal) stond. In Rome nam het aantal fora toe naarmate de stad grooter werd; op sommige werden staats- en burgerlijke aangelegenheden behandeld (fora civilia), op andere koopmanschap gedreven (fora venalia). Het oudste hieronder, het F. romanum, ligt in de laagte tusschen Kapitool, Palatijn, Velia en Esquilijn, en vormde in de laatste tijden der republiek een rechthoekig plein van 150 m. lanuf en 50—60 m. breed (zie Rome). Ook de vele met het woord Forum saamgestelde plaatsnamen zijn hun oorsprong verschuldigd aan zulke gerechtsplaatsen of jaarmarkten. Vermelding verdienen daarvan:
1) Forum Appii in de pontijnsche moerassen aan den Appischen weg:
2) F. Aurelii in Etrurië aan den Aurelischen weg, nu waarschijnlijk Castellaccio;
3) F. Cornelii in cispadaansch Gallië, nu Imola, tusschen Bononia en Faventia, door den dictator Sulla gesticht;
4) F. Gallorum, in cisalpijnsch Gallië tusschen Mutina en Bononia, nu Castel Franco; hier behaalde Hirtius de overwinning op Antonius, die kort tevoren Pansa geslagen had; 5) F. Juiii of Julium, nu Frejus, door J. Caesar 600 stadiën ten n.o. van Massilia aangelegd (54 v. C.) aan den mond van de Argenteus; onder de keizers lag hier een gedeelte der vloot geankerd;
5) F. Vulcani, eene van alle zijden ingesloten vulkanische vlakte in Campanië bij Puteoli, nu Solfatara. F. komt veelvuldig voor in de beteekenis van zetel van het gerecht:
a) in civiele zaken : alle burgers waren onderworpen aan het forum des konings en later der consuls; over twisten tusschen burgers en vreemdelingen maakten de foedera de noodige bepalingen, en hierin hadden recuperatores de rechtspraak ; nadat Rome zijn gebied vergroot en vreemde provinciën veroverd had, moest de aanklager zich bij het forum van den beklaagde vervoegen ; de bewoner der provincie werd voor zijne stadsoverheid of voor den stadhouder gedagvaard, de romeinsche burger in de stad zijner inwoning of in Rome; vreemden, niet uit provinciën afkomstig, konden te Rome voor den praetor der vreemdelingen of in hunne woonplaats aangeklaagd worden;
b) in crimineele zaken; over romeinsche burgers vonnisden de overheden te Rome, over misdrijven tusschen Romeinen en vreemdelingen sprak gewoonlijk de staat der beleedigde partij recht; nadat het gebied van Rome een groote uitbreiding gekregen had, gold in de provinciën de regel, dat de beschuldiger zich wenden moest tot het forum van den beschuldigde (forum domicilii), terwijl tevens het forum delicti commissi eenige nitbreiding verkreeg, d. i. de plaats waar het misdrijf gepleegd was. Andere vreemdelingen stonden terecht voor den romeinschen magistraat. Onder de keizers hadden hierin veranderingen plaats.
