Dialectiek

betekenis & definitie

methodische redeneering, de kunst om door redeneering het ongegronde van een stelling te verbergen, sophisterij ; vaardigheid in het voeren van twistgesprekken. Oorspronkelijk de redeneerkunst, gelijk zij door Socrates en zijn school werd beoefend; bij Plato : zooveel als logica; bij Aristoteles: de op aangenomen meeningen steunende en hoogstens tot waarschijnlijke uitkomsten leidende bewijsvoering; bij Kant heet „transcendentale D “ het deel van de redekritiek. dat de resultaten van het speculatieve denken omtrent de buiten de grenzen van het menschelijk begrip liggende dingen behandelt, nader beschouwt. Bij Kant’s navolgers, voornamelijk bij Hegel, heet D. of dialectische methode die speculatieve handelwijze die door stelling, tegenstelling en weerlegging der tegenstellingen tot steeds hoogere begrippen opklimt. Algemeen verstaat men daaronder echter elke poging om uit een bloot begripsstelsel de geheele werkelijkheid der dingen te deduceeren (als b.v. bij de Hegeliaansche D.). De dialectische houdt het midden tusschen de abstract-bepaalde en de speculatieve denkmethode. In bet dagelijksche spraakgebruik verstaat men nog onder D., in den goeden zin des woords : behendige doch gezondlogische redeneering, in den slechten zin : sophistische disputeerkunst.