1. Beginsel, oorsprong. Omne ... a quo aliquid procedit quocumque modo dicimus esse principium, S.
THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 33, A. I, C., Beginsel is dat waarvan iets op welke wijze ook voortkomt. — Hoc nomen principium communiusest quam causa; aliquod enim est principium quod non est causa, s. THOMAS,
COMM. IN V METAPHYS. LECT. I, Het woord « beginsel » is algemeener dan « oorzaak ». Iets is immers weleens beginsel zonder oorzaak te pijn. — Principium communius est quam causa, sicut causa communius quam elementum, S. THOMAS, SUM.
THFOL. I, Q. 33, A. I, AD I, Beginsel is algemeener dan oorzaak en oorzaak is algemeener dan oerdeel. — Dic(i)tur principium illud quod est primum aut in esse rei, sicut prima pars rei dicitur principium, aut in fieri rei, sicut primum movens dicitur principium, aut in rei cognitione, S. THOMAS, COMM. IN V METAPHYS. LECT.
I, Beginsel heet wat eerst komt ofwel op zijnsgebied, — aldus het eerste deel van iets, — ofwel op wordingsgebied en zoo heet de eerste aandrijver beginsel, ofwel op kengebied. — Licet principium secundum rationem communem a prioritate sum(i)tur, non tamen imponitur ad significandum prioritatem sed originem, S. THOMAS, QU. DISP. DE POTENTIA Q. 10, A. I, AD 10, Hoewel het Latijnsche woord voor « beginsel » van « voorrang » komt, toch wordt het niet aangewend om voorrang, wel om oorsprong te kennen te geven. — Principium ... est virtute totum, s. THOMAS, SUM.
THEOL. I-II, Q. 17, A. 9, AD 3, Het beginsel is kiemelijkerwijze het geheel. — Principia ... motiva potentiae dicuntur, S. THOMAS, QU. DISP. DE ANIMA A. 13, C., De beginselen heeten de aandrijvers der vermogens. — Principium naturaliter prius est eo, cuius est principium, S. THOMAS, SUM. c.
GENT. I, 26, Een beginsel gaat in natuuropzicht aan dat waarvan het beginsel is vooraf. — In rebus creates etiam cum id quod est a principio sit suo principio coaevum secundum durationem, tamen principium est prius secundum naturam et intellectum, si consideretur id quod est principium, s. THOMAS, SUM. THF.OL. I, Q. 42, A. 3, AD 2, Zelfs wanneer onder geschapen wezens wat van een beginsel voortkomt, wat den duur betreft, te gelijker tijd is als zijn beginsel, toch is in natuurlijk opzicht en voor het verstand het beginsel, wanneer het als zoodanig beschouwd wordt, eerder. — Idem, est principium constituens rem in esse proprio, et distinguens eam a ceteris, Hetzelfde beginsel verstrekt iets zijn eigen zjjn en onderscheidt het van andere wezens. — Principium activum, Bedrijvend beginsel, werkend beginsel. Primum principium activum est maxime in actu, Het eerste werkbeginsel is bij uitstek metterdaad. — Principium agendi, Werkbeginsel. Principium agendi formale, Vormelijk werkbeginsel. Principium agens, Werkend beginsel, bedrijvend beginsel. Principium analyticum, Ontledend beginsel. Principium cognitionis, Kenbeginsel. Principium cognoscitivum, Kenbeginsel. Principia communia, Gemeenschappelijke beginselen. Principium complexum, Samengesteld beginsel. Principia compositionis, Samenstellende beginselen, deeluitmakende beginselen. Principium compositivum, Samenstellend beginsel. Principium constitutivum, Samenstellend beginsel. Principium substantiale, Gelijkaardig beginsel. Principium contingens, Wisselvallig beginsel. Principium corporeum, Lichamelijk beginsel. Principium deficiens, Ontoereikend beginsel, in gebreke blijvend beginsel. Principium definiens, Bepalingsbeginsel, bepalend beginsel. Principium dignificativum, Verheffend beginsel, JANSSENS, DE HEERLIJK HEDEN VAN HET GODDELIJK MOEDERSCHAP 294. Principium discrepantiae, Onderscheidingsbeginsel. Principium disponens, Geschiktmakend beginsel. Principium dispositivum, Geschiktmakend beginsel. Principium distinctivum, Onderscheidend beginsel. Principium elementare, Oerbeginsel. Principium essendi, Beginsel van zijn. Principium essentiale, Wezenlijk beginsel. Principium exemplare, Voorbeeldelijk beginsel. Principium extrinsecum, Uiterlijk beginsel. Principium fiendi, Wordingsbeginsel. Principium finale, Doelbeginsel. Principium finitum, Eindig beginsel. Principium formale, Vormelijk beginsel. Principium generationis, Wordingsbeginsel. Principium immateriale, Onstoffelijk beginsel. Principium incomplexum, Enkelvoudig beginsel. Principium incorporeum, Onlichamelijk beginsel. Principium individuans, Eenlingmakend beginsel. Principium individuationis, Beginsel der eenlingmaking, ondeeligbeidsbeginsel. Principium infinitum, Oneindig beginsel. Principium initiale, Aanvangsbeginsel, aanvankelijk beginsel. Principium innatum, Aangeboren beginsel. Principium insufficiens, Ontoereikend beginsel, in gebreke blijvend beginsel. Principium integrans, Deeluitmakend beginsel. Principium intellectuale, Verstandelijk beginsel. Principium intrinsecum, Innerlijk beginsel. Principium materiale, Stoffelijk beginsel. Principium mathematicum, Wiskundig beginsel. Principium mediatum, Middellijk beginsel. Principium merae inceptionis et successionis, Louter aanvangsbeginsel. Principium metaphysicum, Metaphysisch beginsel. Principium modale, Wijzebepalend beginsel. Principium morale, Zedelijk beginsel. Principium motivum, Aandrijvend beginsel. Principium movens, Aandrijvend beginsel. ld ... quod est principium in ordine intentionis, est quasi principium movens appetitum, s.
THOMAS, SUM. THEOL. 1-11, Q. i, A. 4, C., Wat in bedoelingsorde eerst komt is als het beginsel dat het streefvermogen aandrijft. — Principium naturale, Natuurlijk beginsel. Principium necessarium, Noodzakelijk beginsel.
Principium operabilium, Werkbeginsel. Principium operandi, Werkbeginsel. Principium operandi substantiale, Zelfstandig werkbeginsel. Principium operativum, Werkbeginsel. Principium ordinis, Beginsel van orde. Principium originale, Oorsprongverstrekkend beginsel. Principium passivum, Lijdend beginsel, VAN HOOGSTRATEN III, 158. Principium physicum, Physisch beginsel. Principium potentiale, Aanlegbeginsel. Principium practicum, Praktisch beginsel. Principium primum, Allereerste beginsel, QUAADVLIET I, 116, eerste beginsel. Supra omnia quae quocumque modo sunt, invenitur unum primum principium essendi, s. THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 49, A. 3, c., Boven alles uit, dat op welke wijze ook is, is het eerste zijnsbeginsel. — Primum principium « cum sit quodquideratesse», idest sua essentia et ratio, non habet materiam, quia eius substantia « est entelechia» idest actus, materia autem est in potentia, s. THOMAS, COMM. IN XII METAPHYS.
LEGT. 10, Daar het eerste beginsel watheid is, dit is zijn eigen wezenheid enzijnsgrond, zoo heeft het geen stof; zijn zelfstandigheid is namelijk « entelechia », dit is daad; stof daarentegen is in aanleg. — Principium proprium, Eigen beginsel. Principium proximum, Naaste beginsel. Principium proximum et immediatum, Naaste en onmiddellijk beginsel. Principium quantitatis, Hoegrootheidsbeginsel. Principium quo, Beginsel waardoor. Principium quod, Beginsel dat. Principium radicale, Grondbeginsel. Principium recipiendi, Ontvangbeginsel. Principium rei, Zijnsbeginsel. Principium rei extrinsecum, Uiterlijk zijnsbeginsel. Principium rei intrinsecum, Innerlijk zijnsbeginsel. Principium remotum, Verwijderd beginsel. Principium resolutivum, Oplossend beginsel (DENKLEER). Principium seminale, Kiembeginscl. Principium sensationis efficiens proximum, Naaste werkend beginsel van waarneming. Principium sensationis efficiens remotum, Verwijderd werkend beginsel van waarneming. Principium sensitivum, Zintuigelijk beginsel. Principium simpliciter, Beginsel zonder meer. Principium speciei, Soortbeginsel. Principium specificativum, Soort bepalend beginsel. Principium speculabilium, Beschouwingsbeginsel. Principium speculativum, Beschouwingsbeginsel (DENKLEER). Principium subsistens, Op zich zelf staand beginsel. Principium substantiale, Zelfstandig beginsel. Principium sufficiens, Toereikend beginsel. Principium supernaturale, Bovennatuurlijk beginsel. Principium susceptivum, Ontvangbeginsel. Principium sustentandi, Ondersteuningsbeginsel. Principium syntheticum, Samenstellend beginsel. Principium temporis, Tijdsbeginsel. Principium universale, Algemeen beginsel. Principium vegetativum, Plantelijk beginsel, plantaardig beginsel. Principium virtuale, Kiemelijk beginsel. Principium vitae, Levensbeginsel. Principium vitae intellectivae, Verstandelijk levensbeginsel. Principium vitae sensitivae, Zintuigclijk levensbeginsel. Principium vitale, Levensbeginsel.
2. Begin, aanvang.
3. Beginsel, stelregel. Cum principium sit enuntiatio qmedam, non potest de ipso praecognosci quid est, sed solum quia verum est, S. THOMAS, COMM. IN I ANAL. POST. LECT. 2, N° 3, Daar een beginsel zegging is, zoo kan van een beginsel niet vooraf gekend worden wat het is, maar alleen dat het waar is. — Principium affirmativum, Bevestigend beginsel. Principium causalitatis, Oorzakelijkheidsbeginsel, beginsel van oorzaak en gevolg. Principium contradictionis, Beginsel van tegenspraak. Principium de causa cum duplici effectu, Beginsel van oorzaak met dubbel gevolg. Principium de non-interventu, Beginsel van niettusschenkomst. Principium demonstrationis, Betoogbeginsel. Principium demonstrativum, Betoogend beginsel. Principium « dictum de nullo », Algemeen ontkennend beginsel. Principium « dictum de omni », Algemeen bevestigend beginsel. Principium discrepantiae, Onderscheidenheidsbeginsel. Principium exclusi tertii, Beginsel van uitgesloten derde. Principium fundamentale, Grondbeginsel, DE BRUYNE, KUNSTPHILOSOPHIE 50. Principium identitatis, Eenzelvigheidsbeginsel. Principium immediatum, Onmiddellijk beginsel. Ipsa ... principia immediata non per aliquod medium extrinsecum cognoscuntur, sed per cognitionem propriorum terminorum, ARISTOTELES, I ANAL. POST. c. 3; 72, B, 18, Onmiddellijke beginselen worden niet door toedoen van een uiterlijk middel, wel door kennis van de uitersten gekend. — Principia in actu, In de sluitrede vooropgezette beginselen. Principia in habitu, De sluitrede beheerschende beginselen. Principium indemonstrabile, Onbetoogbaar beginsel. Principium iuris, Rechtsbeginsel, BELLEFROID 241. Principium mere negativum, Louter ontkennend beginsel. Principium negativum, Ontkennend beginsel. Principium per se notum, Uit zich zelf blijkend beginsel. Principium positivum, Stellig beginsel. Principia prima, Eerste beginselen. Principia prima contraria, Elkaar uitsluitende eerste beginselen. Principium primum psychologice, In zielkundig opzicht eerste beginsel. Principium rationis sufficientis, Beginsel van toereikenden grond, beginsel van voldoenden grond, beginsel van genoegzamen grond.
