1. Aanleg, DE GROOT, DENKERS VAN ONZEN TIJD VU; BEYSENS, ONTOLOGIE 42; POTTERS I, 262, vatbaarheid, VAN HOOGSTRATEN I, 35; BEYSENS, NATUURPHILOSOPHIE 112. In potentia ad, In aanleg tot, BEYSENS, ONTOLOGIE 42, aangelegd op, BEYSENS, NATUUR PHILOSOPHTE 113. — [i]Potentia non potest
definiri nisi per actum,[/i] s. THOMAS, COMM. IN IX METAPHYS. LECT. 7, Aanleg kan alleen op grond van de daad bepaald worden. — Unumquodque ... ex hoc agit quod est actu, patitur vero ex hoe quod est potentia, s. THOMAS, SUM. c. GENT, II, 7, Alles handelt in zoover het metterdaad is en ondergaat in zoover het in aanleg is. — Potentia est eius cuius est actus, Aanleg en daad gelden eenzelfde wezen. — Cum potentia et actus dividant ens et quodlibet genus entis, oportet quod ad idem genus referatur potentia et actus, s.
THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 77, A. I, C., Daar aanleg en daad het wezen en ieder slag van wezen indeelen, zoo moeten aanleg en daad op eenzelfde geslacht teruggaan. — Si actus non est in genere substantiae, potentia quae dicitur ad ilium actum, non potest esse in genere substantiae, S. THOMAS, SUM. THEOL.
I, Q. 77, A. I, C., Wanneer de daad niet tot het geslacht « zelfstandigheid » behoort, dan kan de aanleg tot bewuste dadelijkheid evenmin tot het geslacht « zelfstandigheid » behooren. — Omne ... quod est in potentia ad aliquid et receptivum eius, caret eo ad quod est in potentia et cuius est receptivum, s. THOMAS, COMM. IN III DE ANIMA LECT. J, Alles wat tot iets in aanleg is en dit moet ontvangen, ontbeert dat waartoe het in aanleg is en dat het zal ontvangen. — Potentia simpliciter posterior est actu, S. THOMAS, SUM.
THEOL. I, Q. 9, A. I, C., Aanleg komt, volstrekt beschouwd, na dadelijkheid. — Actus ...perfection est potentia, S. THOMAS, COMM. IN-XII METAPHYS. LECT. 8, Daad is volmaakter dan aanleg. — Potentia quae non reducitur in actum, est frustra, Aanleg die niet tot handelen overgaat is te vergeefs. — Quod transit de potentia ad actum, mutatur, Wat van aanleg tot daad overgaat verandert. — Potentia absoluta, Volstrekte aanleg. Potentia accidentalis, Buitenwezenlijke aanleg. Potentia activa, Bedrijfsaanleg. Potentia activa late dicta, Bedrijfsaanleg in ruimen zin. Potentia
actualis, Daadwerkelijke aanleg. Potentia completa, Volledige aanleg. Potentia creata, Geschapen aanleg. Potentia entitativa, Zijnsaanleg. Potentia essentialis, Wezenlijke aanleg. Potentia imperfecta, Onvolmaakte aanleg. Potentia increata, Ongeschapen aanleg. Potentia indisposita, Ongeschikte aanleg. Potentia logica, Logische aanleg. Potentia materiae, Stoffelijke aanleg. Potentia metaphysica, Metaphysische aanleg. Potentia mixta, Gemengde aanleg. Potentia naturalis, Natuurlijke aanleg. Potentia non operativa, Lijdende aanleg. Potentia non pura, Gemengde aanleg. Potentia obiectiva, Mogelijkheid, objektieve aanleg, logische aanleg. Potentia oboedientialis, Gewillige aanleg, POTTERS II, 87, gehoorzamende aanleg. Potentia oboedientialis activa, Bedrijvende gewillige aanleg. Potentia oboedientialis passiva, Lijdende gewillige aanleg. Potentia operativa, Werkaanleg. Potentia passiva, Lijdelijke aanleg. Sicut potentia passiva sequitur ens in potentia, ita potentia activa sequitur ens in actu, s. THOMAS, SUM. c. GENT. II, 7, Zooals lijdende aanleg volgt op wezen in aanleg, zoo ook bedrijfsaanleg op wezen metterdaad. — Potentia passiva stricte dicta, Lijdelijke aanleg in strengen zin. Potentia perfecta, Volmaakte aanleg. Potentia prima, Eerste aanleg. Potentia proxima, Nabije aanleg. Potentia pura, Zuivere aanleg, loutere aanleg. Potentia realis, Werkelijke aanleg. Potentia receptiva, Ontvangaanleg. Potentia remota, Verwijderde aanleg. Potentiae simultatis, Samen verwezenlijkbare mogelijkheden. Potentia subiectiva, Subjektieve aanleg.
2. Vermogen, DE GROOT, LEVEN VAN DEN H. THOMAS VAN AQUINO l80; VAN COPPENOLLE, ALGEMEENS SAKRAMENTENLEER 163, vaardigheid, kracht. Potentia potest naturaliter ferri in id onme quod continetur sub eius formali obiecto, Een vermogen kan door zijn eigen aard alles bereiken wat onder zijn vormelijk voorwerp valt. — Ouaelibet ... potentia necessariam habitudinem habet ad proprium et principale obiectum, ut visus ad colorem, quia de sui ratione est ut in illud tendat, s. THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 19, A. 3, C., Elk vermogen is noodzakelijk op zijn eigen en voornaamste voorwerp aangewezen zooals het gedicht op de kleur; het hoort namelijk bij zjjn aard naar voornoemd voorwerp te streven. — Nulla potentia ferri potest extra latitudinem sui obiecti, Geen enkel vermogen kan verder reiken dan de omvang van zjjn voorwerp. — Si aliqua potentia secundum propriam rationem ordinetur ad aliquod obiectum secundum commtinem rationem obiecti, non diversificabitur illa potentia secundum diversitates particular ium differentiarum, s. THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 79, A. 7, C, Wanneer een vermogen door zijn eigen aard op een of ander voorwerp naar zijn algemeen opzicht aangewezen is, dan wordt dit vermogen niet naar gelang van de nadere bizonderheden van zijn voorwerp verder ingedeeld. — Potentiae specificantur per actus et obiecta, De vermogens worden op grond van hun handelingen en voorwerpen gesoortschikt. — Quanto aliqua potentia est altior, tanto ad plura se extendit, s. THOMAS, QUAEST. DISP. DE ANIMA A. 13, AD 4, Hoe hooger een vermogen staat, zoo meer bereikt het. — Potentia secundum id quod est, dicitur ad actum; unde oportet quod per actum definiatur potentia et secundum diversitatem actuum diversificentur potentiae, s. THOMAS, QU. DISPUT, DE ANIMA A. 13, C., Een vermogen is als zoodanig op de daad gericht en zoo moet een vermogen naar den aard der handeling bepaald en naar de verscheidenheid der handelingen ingedeeld worden. — Potentia ... quasi forma organi, s. THOMAS, COMM. IN II DE ANIMA LECT. 24, Een vermogen is als de vorm van een orgaan. — Potentia, quo perfectior est, eo universalius habet obiectum, Hoe volmaakter een vermogen is, zoo algemeen er is zijn voorwerp. — Potentia qua potest maius, polest minus, Een vermogen dat op iets meer berekend is, is ook tot iets minders in staat. — Ubi terminatur operatio prioris potentiae, ibi incipit operatio sequentis, Waar de bedrijvigheid van één vermogen ophoudt, daar vangt deze van een volgend vermogen aan. — Potentia abstractiva, Aftrekkingsvermogen. Potentia acta, Aangedreven vermogen. Potentia activa, Bedrijvend vermogen. Obiecta ... potentiarum activarum sunt operata ipsarum, s. THOMAS, COMM. IN II DE ANIMA LECT. 6, Voorwerp van de bedrijvende vermogens is wat ze uitwerken zelf — Obiecta... potentiarum activarum comparantur ad operationes ipsarum ut fines, s. THOMAS, COMM. IN II DE ANIMA LECT. 6, Det voorwerp van de bedrijvende vermogens laat zich tegenover dezer verrichtingen als einddoel gelden. — Potentia activa corporea, Lichamelijk bedrijvend vermogen. Potentia activa incorporea, Onlichamelijk bedrijvend vermogen. Potentia activa late dicta, Bedrijvend vermogen in ruimen zin. Potentia actualis, Daadwerkelijk vermogen. Potentia adventitia, Bijkomend vermogen. Potentia aestimativa, Schattingsvermogen. Potentia agens, Aandrijvend vermogen. Potentia animae, Zielsvermogen. Cum potentia animae non sit eius essentia, oportet quod sit accidens, el est in secunda specie qualitatis, s. THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 77, A. 1, AD 5, Daar een vermogen der ziel niet haar wezenheid is, zoo moet het een bijkomstigheid zijn het hoort namelijk in de tweede ondersoort der hoedanigheid thuis. — Secundum distinctionem obiectorum attendtiur distinctio potentiarum animae, s. THOMAS, QUAEST. DISP. DE ANIMA A. 13, C., De vermogens der ziel worden ingedeeld naar hun voorwerp. — Manifestum est quod potentia animae, quae est actus alicuius organi, conformatur illi organo, S. THOMAS, COMM. IN III DE ANIMA LEGT. 7, Het ligt voor de hand dat een vermogen der ziel, dat de verrichting is van een of ander orgaan, aan dit orgaan aangepast wordt. — Potentia animalis, Ziellijk vermogen, dierlijk vermogen. Potentia anorganica, Onbewerktuigde kracht. Potentia appetitiva, Begeervermogen, VAN OORSCHOT 258, streefvermogen. Potentia apprehensiva, Waarnemingsvermogen. Potentia artifïcialis, Kunstmatig vermogen. Potentia assimilata, Aangepast vermogen. Potentia augmentativa, Groeivermogcn. Potentia cogitativa, Menschelijk schattingsvermogen, bizondere rede. Potentia cognitiva, Kenvermogen, VAN HOOGSTRATEN 1, 215. Potentia cognitrix, Kenvermogen. Nulla potentia cognitrix naturaliter deficit a cognitione sui obiecti, Geen enkel kenvermogen blijft, wanneer het om de kennis van fijn voorwerp gaat, door zijn eigen aard in gebreke. — Potentia cognoscitiva, Kenvermogen, VAN HOOGSTRATEN 1, 215. Ad diversa cognoscenda diversae potentiae cognoscitivae requiruntur, S. THOMAS, COMM. IN III DE ANIMA LECT. 8, Om uiteenloopende dingen te kennen, zijn er uiteenloopende kenvermogens noodig. — Potentia coniuncti, Op heel den mensch teruggaand vermogen. Potentia conservativa, Behoudsvermogen. Potentia corporalis, Lichamelijk vermogen. Potentia discurrens, Redeneervermogen. Potentia exsecutiva, Uitvoeringsvermogen, uitvoerend vermogen. Potentia finita, Beperkt vermogen. Potentia generativa, Voortbrengingskracht, DE GROOT, HET LEVEN V. D. H. THOMAS v. AQUiNO 304, teelvermogen. Potentia imaginativa, Inbeeldingsvermogen, verbeelding. Potentia immaterialis, Onstoffelijk vermogen. Potentia incorporea, Onlichamelijk vermogen. Potentiae inferiores, Lagere krachten. Potentia innata, Aangeboren .vermogen. Potentia instrumentalis, Werktuigelijk vermogen (SAKRAMENTENLEER). Potentia intellectiva, Bevattingsvermogen, verstandelijk vermogen. Potentia irascibilis, Weervermogen, QUAADVLIET II, 156. Potentia irrationalis, Onredelijk vermogen. Potentia libera, Vrij vermogen. Potentia locomotiva, Voortbewcgingsvermogen. Potentia materialis, Stoffelijk vermogen. Potentia mathematica, Wiskundig vermogen. Potentia memorativa, Geheugen. Potentia ministerialis, Bedienaarsvermogen (SAKRAMENTENLEER). Potentia moralis, Zedelijk vermogen. Potentia motiva, Bewegingsvermogen, TERBURG 67. Potentia motrix, Voortbewegingsvermogen. Potentia naturalis, Natuurlijk vermogen. Potentia naturalis propria, Eigen natuurlijke kracht. Potentia negativa, Ontkennend vermogen. Potentia non vitalis, Niet levensvatbaar vermogen. Potentia nutritiva, Voedingsvermogen. Potentia operativa, Werkvermogen. Potentia ordinaria, Gewoon vermogen. Potentia organica, Bewerktuigd vermogen. Potentia originalis, Oorspronkelijk vermogen. Potentia particularis, Afzonderlijk vermogen. Potentia passiva, Lijdend vermogen. Obiecta ... potentiarum passivarum comparantur ad operationes earum ut activa, quia reducunt potentias in actum, sicut visibile visum et omne sensibile sensum, s. THOMAS, COMM. IN II DE ANIMA LECT. 6, Het voorwerp van lijdende vermogens laat zich tegenover dezer daad als bedrijvend gelden, het brengt namelijk voornoemd vermogen tot daad, zooals het geziene het gedicht en alle zintuigelijk waarneembaar wezen het passende zintuig tot daad brengt. — Potentia passiva corporea, Lichamelijk lijdend vermogen. Potentia passiva incorporea, Onlichamelijk lijdend vermogen. Potentia phantastica, Inbeeldingsvermogen, verbeelding. Potentia physica, Physisch vermogen. Potentia positiva, Stellig vermogen. Potentia practica, Praktisch vermogen. Potentia pure naturalis, Louter natuurlijk vermogen. Potentia rationalis, Redelijk vermogen. Potentia resistiva, Weerstandsvermogen. Potentia sensitiva, Zintuigelijk vermogen. Non possemus sentire differentiam dulcis et albi, nisi esset una potentia sensitiva communis, quae cognosceret utrumque, s. THOMAS, COMM. IN m DE ANIMA LECT. 8, Het gaat niet aan het verschil tusschen zoet en wit waar te nemen zonder een algemeen zintuigelijk vermogen dat beide kent. — Potentia simpliciter naturalis, Gewoon natuurlijke kracht. Potentia speculativa, Bespiegelend vermogen. Potentia subiectiva, Subjektief vermogen. Potentia superior, Hoogere kracht. Potentia tactiva, Tastvermogen. Potentia transmutativa, Wijzigingsvermogen. Potentia universalis, Algemeen vermogen. Potentia vegetativa, Plantelijk vermogen, plantaardig vermogen. Potentia visiva, Gezichtsvermogen. Potentia visiva, quae respicit suurn obiectum secundum rationem colorati non diversificatur per diversitatem albi et nigri, s. THOMAS, SUM. THEOI,. I, Q. 79, A. 7, C., Het gezichtsvermogen dat zijn voorwerp beschouwt in zoover het kleur heeft, wordt verder niet ingedeeld naar gelang het wit of zwart waarneemt. — Potentia vitalis, Leefvermogen.
3. Macht, mogendheid. Potentia ... exsecutiva est providentiae, unde actus potentiae praesupponit actum providentiae, sicut dirigentis, s. THOMAS, QUAKST. DISP. DE VERITATE Q. 5, A. I, C., Macht voert uit wat voorzienigheid voorheeft en zoo vooronderstelt een daad van macht een daad van leidende voorzienigheid. — Potentia absoluta, Volstrekte almacht, JANSSENS, DE HEERLIJKHEDEN VAN HET GODDELIJK MOEDERSCHAP 20. Potentia creata, Schepsellijke macht, macht van het schepsel. Potentia creativa, Scheppende macht. Potentia creatrix, Scheppende macht. Potentia divina, Goddelijke macht. Potentia infinita, Oneindige macht, oneindige mogendheid. Potentia miraculosa, Macht om mirakelen te bewerken, macht om wonderen te doen. Potentia ordinata, Gods gewone almacht. Potentia ordinata extraordinaria, Gods buitennatuurlijke gewone almacht. Potentia ordinata ordinaria, Gods natuurlijke gewone almacht.
