Petronius arbiter - de onder Nero door zijn geraffineerde weeldezucht en satirieken geest, maar als stadhouder ook door zijn energie bekende maître de plaisir (arbiter elegantiarum), wiens door Tacitus (Ann. XVI 17) beschreven dood in 66 geheel in overeenstemming met zijn leven is geweest, heeft een roman geschreven, Saturae getiteld, waarin een zekere Encolpius de avonturen vertelt, die hij en zijn makkers op versch. plaatsen hebben beleefd. Wij bezitten van dat werk in 20 boeken slechts brokstukken, met name uit Boek 15 en 16, waaronder één groot en samenhangend fragment, de z.g.n. Cena Trimalchionis. Meesterlijk is de schildering van dien kleinstedeling in zijn poenigheid en pralerij met rijkdom en ontwikkeling.
De roman speelt onder Nero te Cumae en Beneden-Italië en is een kostbare bron voor onze kennis van de zeden onder de versch. volksklassen van dien tijd. In den trant der satura Menippēa wordt het proza afgewisseld door stukken in poëzie in allerlei metra, waaronder parodieën op letterkundige producten, b.v. C. 89 op Nero’s Inneming van Troje, C. 119—124 op de Pharsalia van Lucanus. Het is een werk van een geniale brutaliteit en van een ongemeenen rijkdom aan onmiddellijke menschenuitbeelding. Uitgaven door Bücheler 1862, waarvan kleine uitgave bezorgd door Heraeus, 5de dr. 1912; met Duitsche vertaling en aanteekeningen door L. Friedlaender (1896); verder E. Thomas, l’Envers de la Société romaine d’après Pétrone (1892).
