Paulus (lat. de kleine) - bijnaam van Saulus van Tarsus, een Romeinsch burger van zuiver Joodsch bloed, van geboorte Farizeeër, leefde van omstreeks 10 v. Ch. tot 64 n. Ch., studeerde te Jeruzalem voor rabbi, was leerling van Gamaliël, ijverde tegen de Christenen, en werd op weg naar Damaskus, waar hij een Christenvervolging zou leiden, door een verschijning van den Christus tot ommekeer gebracht, waardoor hij een even vurig belijder van Christus werd als hij vroeger bestrijder was geweest. Na een kort verblijf in eenzaamheid in Arabië, maakte hij kennis met enkelen uit den Jeruzalemschen Christenkring, waar hij door Barnabas werd binnengeleid. Deze haalde hem later uit Tarsus naar Antiochië, waar beiden als profeten optraden, straks als zendelingen uitgezonden werden. De zendingspraktijk om heidenen zonder besnijdenis als Christenen aan te nemen, leidde tot het apostelconvent te Jeruzalem met het aposteldecreet.
P. stond met zijn universalistische heidenzending principiëel tegenover het Judaïsme. Hij reisde de wereld rondom de Middellandsche Zee af en stichtte tal van gemeenten, vooral in de groote wereldsteden als Efeze, Korinthe, waarbij hij tegenover de Romeinen steun had in zijn burgerrecht. Doorgaans spreekt men van zijn drie zendingsreizen. Tal van brieven schreef hij, waarvan ons 13 bewaard zijn gebleven. De volgorde is Galaten, Thessalonicenzen, Korinthen, Filippenzen, Romeinen, Efezen, Kolossenzen, Filemon, en pastorale brieven. P. eindigde zijn leven onder het beulszwaard van keizer Nero te Rome in 64 n. C. Het kan zijn, dat hij daar twee keer gevangen heeft gezeten en dat een tusschentijd van vrijheid en reizen o. a. naar Spanje moet worden aangenomen. Over zijn karakter, persoon, leer en de onafzienbare litterat. vindt men het noodige bij A. v. Veldhuizen, P. en zijn brief aan de Romeinen, Tekst en Uitleg, Groningen, 19182. In de R.-K. kerk wordt P. altijd te zamen met Petrus herdacht; zijn feestdagen zijn: 29 Juni (Petrus en Paulus; 30 Juni Paulus’ herdenking) en 25 Januari (Paulus’ bekeering).
2) van het Kruis, geboren 1694 te Ovada, overleden 1775 te Rome, werd in 1727 priester, stichtte de Passionisten. Hij werd in 1867 heilig verklaard; feest 16 November.
3) van Thebe in Egypte, geboren omstreeks 228, overleed omstreeks 347, een beroemd kluizenaar in de Egyptische woestijn, waar de H. Antonius de Groote hem vond. Feest 15 Januari.
