Oedipus (myth.), Thebaansche held van het geslacht van Cadmus, zoon van Laïus, koning van Thebe,en Jocaste, vader van Eteocles, Polynices, Antigone en Ismene. Daar het orakel had voorspeld, dat, zoo Laïus ooit een zoon kreeg, deze zijn vader zou ombrengen en zijn eigen moeder huwen, werd O. terstond na zijn geboorte op den berg Citherum te vondeling gelegd. Herders zagen hem, namen hem mede, gaven hem den naam O., d.i. „gezwollen voet”, dewijl zijn voetjes gezwollen waren van de koorden, welke er omheen waren gewikkeld, en brachten hem naar Polybus, koning van Corinthe, die hem opvoedde als zijn eigen kind. Toen O. groot was geworden en vaak werd bespot om zijn geheimzinnige afkomst, raadpleegde hij het orakel van Delphi.
Dit raadde hem aan niet weer naar zijn vaderland terug te keeren, aangezien het lot had beslist, dat hij zijn vader zou dooden en trouwen met zijn moeder. Maar O., die Corinthe voor zijn vaderland hield, begaf zich op weg naar Boeotië, ontmoette op zijn pad een grijsaard, met wien hij twist kreeg en dien hij doodde. Dit was zijn vader Laïus. Verder gekomen, bij Thebe, ontmoette hij een sphinx, die den voorbijgangers raadsels ter oplossing gaf en, vermochten zij die oplossing niet te geven, hen verscheurde. Om het land van dit monster te bevrijden had Creon, die na Laïus Thebe bestuurde, de hand van koningin Jocaste beloofd aan hem, die de raadsels kon raden. O. deed dit en de sphinx stortte zich van een rots in de zee. Nu werd de gelukkige bevrijder van Thebe tot koning van dit land uitgeroepen en met Jocaste in den echt verbonden.
Doch een pest brak uit; het orakel beval, ten einde de ziekte te doen ophouden, den moordenaar van Laïus uit het land te drijven, en door de nasporingen om dien te vinden kwamen O. en Jocaste tot de vreeselijke ontdekking van hetgeen was geschied. Zij hing zich op, hij rukte zich de oogen uit. Volgens Homerus bleef O. nu over Thebe regeeren en sneuvelde in een oorlog; volgens verschillende andere schrijvers, die o. a. werden gevolgd door Sophocles, werd hij door zijn twee zonen en door Creon uit Thebe verjaagd en zwierf hij, door zijn dochter Antigone geleid, eenigen tijd rond om eindelijk in Attica een rustig verblijf te vinden; volgens weer anderen werd hij te Thebe door zijn zoons opgesloten, vervloekte hen daarop, wat den bekenden broederoorlog ten gevolge had, en werd door Creon, die nu koning van Thebe was geworden, uit diens staten verjaagd. Hij begaf zich daarop naar Theseus, koning van Athene, doch verdween van de aarde, toen hij bij de stad Colonae het bosch der Eumeniden (wraakgodinnen) betrad. De sage heeft stof geleverd voor de schoonste treurspelen der oude Grieken. O. wordt meestal met de Sphinx afgebeeld, maar sarkophagen vereeuwigden ook enkele andere gebeurtenissen uit zijn leven.
