Eems - Duitsche rivier dicht bij de Groningsche grens, ontspringt in de Pruis. prov. Westfalen,op de Senner Heide (bekend om haar paarden-teelt), aan de Z.helling van het Lippe Woud(Teutoburger Woud), 15 K.M. ten N. van Pader-born, wordt bij Schönefliet, 3 KM. boven Gre-ven, voor kleine vaartuigen bevaarbaar. De E.is beneden Meppen uitgediept tot 21/2 M. (gelijk het Dortmund-Eemskan.), wordt bij Halte,nabij Papenburg, waar nog getijdenwerking is, voor zeeschepen van omstreeks 4 M. diep-gang bevaarbaar en valt ten Z. van Einden in de Dollart.
De E., wier stroomgebied 12.000 K.M.2 bedraagt, is 330 K.M. lang en loopt met tal-looze kronkelingen door uitgestrekte streken veengrond en weiland. Links: Boertanger veen;rechts: Saterland. Talrijk zijn de naar de E.gegraven vaarten en kanalen, die zoowel dienen voor scheepvaart, als tot afwatering der veen-streken: het Eems-kanaal of Lingener kanaal aan den rechteroever, tusschen Haneckenfahr,(7 K.M. boven Lingen) en Meppen, en thansaansluitende bij het Dortmund-Eemskanaal; ver-der aan den linkeroever het Haren (a/d Eems) “Rütenbroeker-kanaal in verband met onze Ned. veenkanalen, het Zuid-Noordkanaal met vertakkingen, het 21 K.M. lange Eems-Vecht-kanaal; aan den rechteroever het Papenburgeren Oldenburg-Oostfriesche kanaalnet, o.a. het Eems-Jadekanaal naar de oorlogshaven Wil-helmsh. (Zie ook MITTELLANDKAN.).
2) E.is ook de naam van het zeegat, dat de voort-zetting is van de rivier, langs den Dollart en de verbinding vormt van den Dollart met de open zee. Een bij ebbe droogloopende zandplaat, de Paap, ligt tegenover Delfzijl midden in het water.In het gebied der Wadden deelt de plaat Randzel met het eiland Borkum de E. in 2 breede armen: de 7.5 M. diepe Ooster- en de 7 M. diepe Wester-Eems. De eerste is een moeilijk vaarwater, de groote scheepvaart volgt de Wester-Eems, hoewel ook daarin ondiepten voorkomen, die veranderlijk zijn van plaats (b.v. de Meeuwenstaart, die bij laag water grootendeels droog ligt en de Huibertsplaat). Tot op 10 K.M. uit de kust van Borkum en Rottumeroog bemoeilijken ondiepten het binnenkomen. Als toegang tot de havens van Delfzijl en Emden is de E. een belangrijk vaarwater vooral voor ’t in den laatsten tijd zoo snel in bloei toenemende Emden. Een grensregeling tusschen Nederland en Duitschl. in de Eems bestaat niet, zoodat de Duitsche marine in den oorlog van 1914 vlg. een ongestoord gebruik van het geheele vaarwater maakte.
