Auto-intoxicatie - (Gr.), zelfvergiftiging, een veel gebruikte en ook veel misbruikte naam, waarmede niet altijd gelijke begrippen worden aangeduid. Reeds in het normale lichaam worden tengevolge van de stofwisseling producten gevormd, die in voldoende concentratie een giftige werking kunnen uitoefenen. Deze werking komt echter niet tot uiting, omdat genoemde stoffen geregeld het lichaam verlaten. Wordt dit echter verhinderd, dan kan auto-intoxicatie optreden.
Wanneer b.v. door een longaandoening het normaal in het lichaam gevormde koolzuur niet verwijderd kan worden, dan zou men van auto-intoxicatie kunnen spreken. Ook met de urine worden giftige stoffen afgescheiden; bij nierziekten kunnen deze stoffen in het bloed achterblijven, er ontstaat dan uraemie, eveneens een vorm van auto-intoxicatie. Ook bij langdurige geelzucht kunnen dan in het bloed circuleerende bestanddeelen, van den gal schadelijk werken; ook hier dus auto-intoxicatie. Deze voorbeelden hadden alle betrekking op normale stofwisselingsprodukten van het lichaam Een geheel ander voorbeeld is het volgende. Sommige giftige stoffen worden voortdurend uit het darmkanaal in het lichaam opgenomen; nadeelige werking blijft echter uit, omdat het lichaam deze stoffen scheikundig verandert en in onschadelijke verbindingen omzet. Wanneer nu dit vermogen onvoldoende is, ontstaat intoxicatie. Men kan dit op fraaie wijze experimenteel aantoonen. Daartoe wordt bij een hond een fistel van Eck aangelegd d.w.z, men maakt een verbinding tusschen de poortader en de onderste holle ader.
Het gevolg hiervan is, dat al het bloed, dat van den darm afstroomt, nu niet meer door de lever wordt geleid, doch direct in de algemeene lichaamscirculatie wordt opgenomen. Dit bloed bevat echter talrijke door den darm opgenomen stoffen, die anders in de lever door scheikundige verandering van haar giftige werking beroofd zouden zijn. Geeft men nu zoo’n hond vleesch te eten, dan ontstaan spoedig acute vergiftigingsverschijnselen, die zelfs met den dood kunnen eindigen. De oorzaak is hier gelegen in het feit, dat de giftige stofwisselingsprodukten uit het vleesch niet onschadelijk gemaakt konden worden. Nu zouden chronische auto-intoxicaties van den darm uit herhaaldelijk bij den mensch voorkomen; zij zouden geen aanleiding geven tot heftige verschijnselen; in hoofdzaak zouden subjectieve klachten aanwezig zijn. Maar op den duur zouden dan door de giftige stoffen uit den darm lever en nier en nog andere organen ziek kunnen worden. Tal van auto-intoxicatie-theorieën ter verklaring van verschillende ziekten zijn langzamerhand ontstaan; bij de meeste van deze theorieën wordt de darm en vooral de dikke darm als de plaats van oorsprong der giftige stoffen beschouwd. Geen dezer theorieën kunnen echter een ernstige wetenschappelijke kritiek doorstaan; dikwijls hebben de opstellers hun phantasie niet kunnen beteugelen.
Op den leek oefenen al deze theorieën een zekere aantrekkingkracht uit, en vele leeken zijn dan ook ijverig in de weer om voor de leer der auto-intoxicatie, uitgaande van den darm, propaganda te maken. Nu willen wij niet beweren, dat geen auto-intoxicatie van den darm uit kan plaats grijpen; ongetwijfeld worden daar giftige stoffen gevormd, bij den een misschien meer, bij den ander minder, maar wetenschappelijk mist men het recht om te gaan generaliseeren en vooral om bij ziekten ingrijpende maatregelen voor te stellen, alleen op grond van bespiegelingen, die een experimenteelen grondslag ontberen. Nog andere processen brengt men onder den naam auto-intoxicatie samen. In een abces kunnen zich giftige stoffen vormen, die in het lichaam worden opgenomen: men spreekt van auto-intoxicatie. Wordt de urine in de blaas ontleed, zoodat zich ammoniak vormt, en wordt de ammoniak in het lichaam opgenomen, doordat de urine niet geregeld kan afvloeien en tevens de blaaswand ziek is geworden, dan spreekt men weer van auto-intoxicatie. En ook wordt deze naam gebruikt, wanneer stofwisselingsprodukten, die onder normale omstandigheden geoxydeerd worden, aan dit proces ontsnappen en, omdat zij giftig zijn, aanleiding geven tot ziekteverschijnselen b.v. de acidosis bij suikerziekte. Met den naam auto-intoxicatie worden dus tal van verschillende processen aangeduid.
