Antoninus - 1) Heil., geb. 1389 te Florence, overl. 2 Mei 1459; in 1405 trad hij in de orde der Dominicanen, bekleedde in verschillende kloosters het ambt van prior en werd in 1446 aartsbisschop van Florence, waar hij gedurende de pestepidemie en hongersnood in 1448 en de aardbeving van 1453 met groote zelfopoffering en onvermoeiden ijver het lijden der slachtoffers zocht te verzachten. Als belijder, bisschop en kerkleeraar werd hij in 1523 door Paus Adriaan VI heilig verklaard. 2 en 10 Mei zijn zijne vierdagen. Onder de werken van A. (uitgegeven door Mamachi en Remedelli, Florence 1741) zijn te noemen Summa theologica, een zedenleer naar het voorbeeld van die van Thomas van Aquino, en een groote kroniek genaamd Summa historialis.
2) Twee Romeinsche keizers droegen dezen naam: A. Pius (eigenlijk Titus Aurelius Fulvius Bojonius Arrius Antoninus), geb. in 86 n. C. te Lanuvium, volgde zijn vader Titus Aurelius Fulvius op en bekleedde eenige staatsambten met zóó groote uitnemendheid, dat hij de bijzondere aandacht trok van keizer Hadrianus en deze hem in 138 tot zoon aannam. Zijn liefde en eerbied voor zijn adoptiefvader bezorgden hem den bijnaam Pius. Na diens dood, in hetzelfde jaar, volgde hij hem als keizer op. Onder zijn regeering kwam het Romeinsche rijk tot grooten bloei. Hij bevorderde de welvaart der provinciën, eerbiedigde de rechten van den senaat, verbeterde de wetgeving en gaf in zijn levenswijze een voorbeeld van soberheid en eenvoud. Aan de vervolging der Christenen trachtte hij een einde te maken; zijn rechtvaardigheid was zóó algemeen bekend, dat vreemde vorsten en volken hem tot scheidsrechter kozen in hunne onderlinge geschillen. Hij regeerde 32 jaren en stierf in het jaar 161 n. C. Een granieten zuil, de Columna Antonini, werd te zijner eere opgericht, die in 1704 is teruggevonden en thans te Rome prijkt. — 3) Marcus Aurelius Antoninus, geb. in 121 n. C. te Rome, schoonzoon van den vorigen en diens opvolger in het jaar 161. Hij had den bijnaam Philosŏphus, maar wordt gewoonlijk alléén Marcus Aurelius genoemd.
In velerlei opzicht kwam zijn karakter met dat van zijn voorganger overeen. Hij was zachtmoedig, eenvoudig en oprecht. Veel zorg baarde hem een oorlog met de Marcomannen (in het tegenwoordig Bohemen) en andere Duitsche stammen, te meer daar de heerschende pest zijn leger ernstig teisterde. A. trok zelf ten strijde, behaalde verscheidene overwinningen en dwong zijn tegenstanders tot den vrede. Na in 176 met zijn zoon Commodus een triumf te hebben gevierd moest hij in 179 opnieuw tegen de Marcomannen te velde trekken, versloeg hen in 179 bij Carnuntum in Pannonië, doch stierf nog gedurende den oorlog, in het volgend jaar (180). Zijn levensbeschouwing heeft hij neergelegd in een Grieksch werk „Zelfbeschouwingen” in 12 boeken, waarin hij zich als gematigd aanhanger der Stoïcijnsche wijsbegeerte doet kennen: uitgave van onzen landgenoot J. H. Leopold in de Bibliotheca Oxoniensis. Een wit-marmeren zuil in Dorischen stijl, die nog heden op de Piazza Colonna staat, werd hem door den Senaat gewijd ter herinnering aan zijne overwinning op de Marcomannen; zij heet nu de colonna chocciola of wenteltrapzuil, daar een trap van binnen naar den top leidt. Het beeld van den Keizer, dat er eertijds op prijkte, is, op last van paus Sixtus V, door dat van den apostel Paulus vervangen.
