v. (-s), een relatief duurzaam systeem van geïntegreerde gedragspatronen rondom een bepaald facet van het maatschappelijk leven, b.v. huwelijk, kerk, staat.
(e) Van een institutie kunnen de gedragspatronen en -normen zowel geschreven zijn in wet, statuut, reglement, als een ongeschreven zede, code of gebruik zijn. Een institutie heeft een regulerende werking op de rolverdeling bij de deelgenoten van het systeem, en dus op het gedrag van de enkeling, die daardoor weet welke →rol van hem wordt verwacht. Al is er altijd afwijkend gedrag, toch zijn de sociale instituties een belangrijk middel om →sociale beheersing uit te oefenen en te zanten vormen zij het formele kader van de cultuur. Het is dus niet te verwonderen, dat verscheidene sociologen hun wetenschap definiëren als: de wetenschap van de sociale instituties.
Men moet institutie niet verwarren met sociale formatie (groep). De laatste bestaat uit personen, een institutie niet; wel hebben vele groepen hun eigen institutie. Zo is een kerk een sociale groep, bestaande uit vele personen, maar een kerk is ook een sociale institutie, door eredienst, doop, geboden, verboden enz. Evenzo vormt het gezin als groep een sociale institutie.
Ogenschijnlijk was de betekenis van de sociale institutie in vroegere traditioneler maatschappijen groter dan in de moderne verstedelijkte maatschappij waar het gedragspatroon op velerlei wijzen mede wordt gemodelleerd door instituties als de staat, het bedrijfsleven, grote organisaties e.d., maar vooral door dat van de →massacommunicatie en de wetenschapsbeoefening. Men zou dit in plaats van een traditionele een rationele institutionalisering kunnen noemen, meer opzettelijk, minder onopgemerkt en minder geleidelijk dan vroeger.
LITT. F.Allport, Institutional behavior (1933); K. Mannheim, Man and society (1940); M.Levy, The structure of society (1952); A.C.Zijderveld, Institutionalisering (1966); H.Schelsky, Zur Theorie der Institution (1973).
