ruimtelijke rangschikking van bodemdeeltjes en daaruit samengestelde aggregaten, alsmede van in de bodem voorkomende holten (poriën, scheuren e.d.). De bodemstructuur kan onder invloed van verschillende processen zijn ontstaan en wordt dienovereenkomstig onderscheiden in geogene, fysicogene en biogene structuur.
Geogene structuren ontstaan door geologische processen, zoals de gelaagdheid naar korrelgrootte (en poriëngrootte) als gevolg van wijzigingen in de omstandigheden tijdens de afzetting van met lucht of water aangevoerd materiaal.
Fysicogene structuren ontstaan onder invloed van fysisch-chemische processen, zoals zwellen bij bevochtiging en krimpen. Vooral kleigronden vertonen deze verschijnselen, die resulteren in blokkige of prisma-achtige structuurelementen.
Biogene structuren zijn het gevolg van de werking van flora en fauna. Hierdoor ontstaan wortel- en diergangen, die leiden tot menging van het bodemmateriaal. Daarnaast zorgen biologische processen voor de vorming van humus en het ontstaan van uitscheidingsprodukten. Zowel humus als die uitscheidingsprodukten oefenen een kittende werking tussen de afzonderlijke bodemdeeltjes uit.
Ook naar uiterlijke verschijningsvorm kan een onderscheid worden gemaakt in bodemstructuren. Deze verschijningsvormen zijn in zekere mate gekoppeld aan de ontstaanswijze; zo zijn geogene structuren vaak loskorrelig, fysicogene blokkig of prismatisch, en biogene kruimelig van vorm.
De bodemstructuur is van groot belang voor de fysische bodemvruchtbaarheid, omdat ze grote invloed heeft op de bewortelbaarheid en luchthuishouding van de bodem en op de vochtvoorziening van planten. De structuurstabiliteit geeft een maat voor de stevigheid van de structuurelementen. Maatregelen om de bodemstructuur, en m.n. de stabiliteit ervan, te verbeteren beogen een verhoging van het organische-stofgehalte, b.v. door het opbrengen van organische mest of compost of door groenbemesting. Ook kunnen hiervoor kunststoffen worden toegepast. Deze zijn echter te duur om op grote schaal in land- en tuinbouw te worden gebruikt. Soms worden deze kunststoffen gebruikt om b.v. een tijdelijke stabilisatie van wegbermen van pas aangelegde wegen te bewerkstelligen, tot de tijd dat deze via de beworteling door een grasmat kan worden verkregen.
bodemsanering. Inventarisatie van gevallen van bodemverontreiniging in Nederland.
provincie aantal gevallen waarvan nader te onderzoeken bijzonderheden Groningen 214 28 mogelijke stortplaatsen van chemisch afval Friesland 115 34 Drenthe 153 47 26 stortplaatsen met mogelijk chemisch afval, 21 stortplaatsen in woon- of waterwingebieden Overijssel 355 96 Gelderland 618 191 22 locaties met mogelijk direct gevaar voor de volksgezondheid Utrecht 165 74 28 stortplaatsen met mogelijk gevaar voor de volksgezondheid of drinkwatervoorziening; 9 voormalige gasfabrieken Noord-Holland 331 134 33 zekere stortplaatsen van chemisch afval, 71 mogelijke; 30 voormalige gasfabrieken Zuid-Holland 1065 274 voorlopige raming Zeeland 51 11 stortplaatsen chemisch afval Noord-Brabant 740 274 mogelijke stortplaatsen van chemisch afval Limburg 50 26 18 locaties met chemisch afval Bron: Chemisch Weekblad bodemsanering. Inventarisatie van stortplaatsen in het Vlaamse Gewest (stand per 1.10.82).
provincie aantal waarvan nader te onderzoeken bijzonderheden Antwerpen 99 41 8 stortplaatsen met industrieel afval Vlaams-Brabant 95 60 3 stortplaatsen met industrieel afval. waarvan 1 gesaneerd Limburg 76 52 1 stortplaats met industrieel afval Oost-Vlaanderen 67 43 7 stortplaatsen met industrieel afvai, waarvan 3 illegaal West-Vlaanderen 73 51 4 stortplaatsen met industrieel afval, waarvan 2 te saneren Bron: Openbare Vlaamse Afvalmaatschappij Ook de aard van de bezetting van het adsorptiecomplex van de bodem speelt een rol bij de bodemstructuur. Ingrepen in de adsorptieprocessen kunnen dan ook gevolgen hebben voor de bodemstructuur. Zo kan bij hoge natriumbezetting gemakkelijk verslemping van kleigronden optreden. Overstroming van de bodem met zeewater leidt dan ook vaak tot structuurbederf. Herstel kan dan worden bereikt door het natrium van het zeezout te vervangen door calcium, b.v. door gipstoediening. In het algemeen heeft bekalking een gunstige invloed op de bodemstructuur.
