landgoed aan de Kromme Rijn, ten oosten van de stad Utrecht, gedeeltelijk gelegen op het grondgebied van de gemeente Bunnik; ca. 300 ha groot.
Het gebied van Amelisweerd is verdeeld in de landgoederen Rhijnauwen, Oud- en Nieuw-Amelisweerd. De kern ervan wordt gevormd door drie hofsteden die hun naam gaven aan de landgoederen. Deze waren van de 13e tot in de 20e eeuw in particuliere handen.
Rhijnauwen werd in 1920 eigendom van de gemeente Utrecht. Het huis Rhijnauwen werd echter tot 1933 bewoond door de voormalige eigenares, daarna werd het een jeugdherberg.
In 1953 kwam Oud-Amelisweerd in het bezit van Utrecht. In 1964 werd deze stad ook eigenaar van Nieuw-Amelisweerd.
Het gebied werd in het voorjaar van 1965 voor het publiek opengesteld.
Het grootste deel van Amelisweerd wordt ingenomen door weilanden, bouwland, boomgaarden en grienden die bij de negen daar liggende boerderijen horen. Daarnaast is er een ca. 60 ha groot bos- en wandelgebied dat van groot belang is voor de recreatie. Bovendien herbergt dit gebied vele zeldzame planten (o.a. de gulden boterbloem, het leverkruid, de bosandoorn, de bostulp en de keverorchis), bomen (zoals de ca. 200 jaar oude mammoetboom) en vogels (waaronder de bosuil, de tjiftjaf, de wielewaal en de gekroonde roodstaart). Ook reeën, woelratten, ringslangen, bunzings en eekhoorns komen hier voor.
In 1970 werd m.n. het bos van NieuwAmelisweerd ernstig bedreigd. Rijkswaterstaat was van plan een nieuwe autoweg, rijksweg 27, dwars door het gebied aan te leggen. Men was zelfs al begonnen met de voorbereidende werken. Een uniek natuurgebied zou daardoor onherstelbare schade oplopen.
Een werkgroep die uit m.n. studenten en wetenschappelijke medewerkers van de Utrechtse universiteit bestond, zette zich in voor het behoud van het bos. In een in april 1971 verschenen rapport werd gewezen op de grote waarde van het gebied en werden alternatieven aangegeven voor het verloop van het tracé. Er werd tevens een handtekeningenactie onder de Utrechtse bevolking georganiseerd, die veel weerklank vond. Voorlopig was het bos gered, maar de dreiging bleef. Eind 1981 bleken de juridische mogelijkheden om de aanleg van rijksweg 27 tegen te houden, uitgeput. Maar de Vrienden van Amelisweerd wilden zich niet bij de situatie neerleggen.
Actievoerders sloegen in sept. 1982, toen het bos dan toch (ten dele) gekapt zou worden, hun tenten op in het bedreigde terrein. Sommigen verschansten zich in zelfgebouwde boomhutten. De politie verdreef de demonstranten echter, en korte tijd daarna bood het omstreden deel van Amelisweerd een troosteloze aanblik.
Toch kan men nu stellen dat de milieubeschermers enkele belangrijke successen hebben geboekt: rijksweg 27 komt, in plaats van midden door het bos, aan de rand ervan te liggen en wordt bovendien smaller dan aanvankelijk was voorzien. De weg komt tevens lager te liggen dan het omringende terrein.
