Groot internationaal vierjaarlijks sportevenement dat sinds 1896 weer georganiseerd wordt en geïnspireerd is op de Spelen uit de Griekse Oudheid. Omdat er nationale equipes aan meedoen, kunnen Nederlandse sporters meestal rekenen op koninklijke belangstelling tijdens de Spelen.
Dat sport een steeds belangrijker plaats in de samenleving is gaan innemen, heeft daar ook zeker mee te maken.In het kader van de Olympiade in Amsterdam in 1928 bezocht koningin Wilhelmina op 7 augustus een sportdemonstratie in het Olympisch Stadion. Ook woonde zij het concours hippique bij. Op het Paleis op de Dam gaf ze een grote receptie voor 1200 genodigden en zij was ook bij de sluitingsceremonie in het stadion aanwezig. Maar echt bekoren kon het haar niet, want ze verzuchtte na afloop ‘Wat was die Olympiade toch een tijdverlies’. Omdat leden van koninklijke families vaak hoge (ere)ambten vervullen in de sportfederaties van hun eigen land en in internationale sportbonden, bekleden zij ook vaak functies in het nationaal olympische comité, en in een aantal gevallen ook in het Internationaal Olympisch Comité (IOC). Voor de sportorganisaties kan het van belang zijn een lid van een koninklijke familie in het bestuur te hebben, onder andere vanwege het uitgebreide netwerk waarover zij beschikken en hun prestige.
Voor leden van koninklijke families kan het enerzijds hun betrokkenheid zijn bij een bepaalde sport die hen brengt tot het aanvaarden van bestuursfuncties, anderzijds is het voor hen ook een mogelijkheid hun eigen (inter)nationale netwerk uit te breiden en ervaring op te doen in (inter)nationale bestuurlijke organisaties. Tegen die achtergrond moet het lidmaatschap van prins Willem-Alexander van het NOC*NSF en vervolgens vanaf 1998 van het Internationaal Olympisch Comité gezien worden. Hij treft in dit bestuursorgaan andere leden van vorstelijke families, zoals erfprins Albert van Monaco, prinses Anne van Groot-Brittannië en de voormalige Griekse koning Constantijn.
Verder moet de functie van de Olympische Spelen als sociaal evenement niet worden onderschat. Koningin Wilhelmina bezocht in 1936 met haar dochter prinses Juliana de Olympische Winterspelen van 1936 in het Duitse Garmisch-Partenkirchen. Om ontmoetingen met de nationaal-socialistische Duitse overheidsfunctionarissen beter te kunnen ontlopen, logeerden koningin en prinses overigens over de grens, in het Oostenrijkse Igls. Tijdens deze Spelen vond de eerste ontmoeting plaats tussen prinses Juliana en prins Bernhard.
In koninklijk Europa zijn zij niet de enigen die hun levenspartner tijdens de Spelen ontmoetten. Koning Carl XVI Gustaf van Zweden ontmoette zijn latere echtgenote Silvia tijdens de Olympische Spelen van München in 1972, prinses Christina van Spanje ontmoette haar latere echtgenoot, een handballer, tijdens de Olympische Spelen van Atlanta in 1992 en de Deense kroonprins Frederik legde het eerste contact met zijn latere echtgenote tijdens de Spelen van Sydney in 2000.
Prins Willem-Alexander was tot 1998 beschermheer van het Nederlands Olympisch Comité Nederlandse Sport Federatie. In die hoedanigheid volgde hij een groot deel van de Olympische Winterspelen in Lillehammer in 1994, van de Spelen in Atlanta in 1996 en van de Winterspelen in Nagano in 1998. Sinds februari 1998 is de prins lid van het Internationaal Olympisch Comité (IOC). In die hoedanigheid volgde hij de Spelen in Sydney in 2000 en Athene in 2004. Tijdens de Olympische Winterspelen van Salt Lake City in 2002 was hij op huwelijksreis, hij en prinses Máxima brachten wel een kort bezoek aan de Paralympics. Sinds zijn lidmaatschap heeft hij zitting genomen in verschillende IOC-commissies: Olympische Solidariteit (1999-2003), Nominatie Commissie (2000), IOC 2000 Hervorming follow-up commissie (2002), Evaluatiecommissie XXI Winterspelen in 2010 (2003) en Coördinatiecommissie Vancouver 2010 (per 2003).
De uitbundige manier waarop prins Willem-Alexander met name in Atlanta met de Nederlandse sporters meeleefde, heeft hem de nodige kritiek opgeleverd in de pers. Bij latere edities van de Spelen heeft de prins zich ingetogener opgesteld; naar eigen zeggen was hij in Atlanta zo uitbundig omdat daar zijn generatie aan de spelen deelnam. De kandidaatstelling van de prins voor het IOC-lidmaatschap heeft overigens tot flinke discussies in de pers aanleiding gegeven. De organisatie was vanwege een aantal corruptieschandalen en de vermeende ondemocratische bestuurswijze niet onomstreden. Minister-president W. Kok aanvaardde echter de ministeriële verantwoordelijkheid voor de kandidatuur van de prins. Het lidmaatschap lijkt inmiddels weinig weerstand meer op te roepen, mede dankzij de interne zuivering die het IOC heeft doorgevoerd.
Zie ook sport.
