Verbeelden is het vermogen om beelden buiten de vaststaande werkelijkheid op te roepen of de werkelijkheid te overstijgen en het onmogelijke zich voor te stellen.
Dit vermogen stimuleert wensgedachten, ondersteunt mythe - vorming en biedt mentale vluchtpogingen voor akelige gedachten, maar leidt ook tot fantasierijke concepten en innovatieve ideeën. Deze intentie om het onwaarschijnlijke of onmogelijke te verkennen, is een tweesnijdend zwaard.
Fantaseren, dagdromen en verbeelden bevorderen laterale gedachten en nieuwe inzichten, wat soms resulteert in originele voorstellen. Beeldende kunstenaars, toonkunstenaars, schrijvers, dichters en verhalenvertellers zijn hiervan afhankelijk. Anderzijds kan dit vermogen ook de realiteit manipuleren en verdringen. Dystopische toekomstscenario's en collectieve cognitieve dissonantie ontwikkelen zich en verspreiden zich breed.
De uitdrukking ‘ Verbeelding aan de macht ’ werd beroemd tijdens de Parijse studentenprotesten van mei 1968 als oproep tot radicale verandering en het doorbreken van gevestigde maatschappelijke en politieke structuren. Het verbeelden van het onmogelijke biedt hoop, maar kan paradoxaal ook desastreuze gevolgen hebben.
Sociale media en AI zoals DALL·E en ChatGPT hebben de kracht van collectieve verbeelding veranderd en beide kanten van het tweesnijdende zwaard verscherpt. Virtueel verbeelden genereert moeiteloos echokamers, fabelfuiken en de zoveelste blinde vlek. AI-beelden worden expressiever en krijgen steeds meer politieke invloed. Tegendraadse acties van kunstenaars, artiesten en performers zijn essentieel om te laten zien dat het anders kan, bijvoorbeeld door te verbeelden dat er geen landgrenzen zijn of de mens niet centraal meer staat.
