Gewoontes of routines zijn ingesleten gedragspatronen. Zij bieden structuur en vereenvoudigen het leven. Een goede gewoonte werkt als blind en gezaghebbend automatisme van 'zo doen we dat nu eenmaal'. Wat in de ene gemeenschap een goede gewoonte is, kan in een andere gemeenschap verkeerd vallen.
Goede gewoontes ontstaan evolutionair op basis van welbegrepen wederzijds eigenbelang. Binnen de gemeenschap ontstaat daardoor solidariteit. De cultivatie van gewoontes leidt tot gemeenschappelijke afspraken, bevordert samenwerking, geeft identiteit en zorgt voor codes, mores, etiquette en regels. Gewoonten leiden tot gedachteloze routines. Gewoonten zijn doelmatig omdat zij levensenergie besparen. Levensenergie die nodig is voor creativiteit, zingeving en extra's als religies en godsdiensten, kunst en cultuur.
Gelijktijdig kunnen goede gewoontes ook doorschieten in de richting van controle, dwangmatigheid en handhaving van hiërarchie en machtsstructuren. De macht der gewoonte aanleren is vaste prik in de opvoeding en in het onderwijs. Soms krijgt het aanleren van gewoontes een extra betekenis zoals de disciplinering van soldaten. Het gedrilde volk beseft nauwelijks dat ze aan tradities onderworpen zijn en krijgsheren maken er handig gebruik van. Ook de kasten in India met hun ontelbare gewoontes is op te vatten als één grote aangeleerde traditie.
De inzet van het ritueel kan als geraffineerd machtsinstrument werken gewoonten te handhaven. Een mythe rondom een gewoonte houdt met name een slechte gewoonte in stand. Denk aan vrouwenbesnijdenis.