Performatief is aansprekend gedrag om anderen te bewerken. Performatief is op een gestileerd wijze een prestatie leveren om een transformatie tot stand te brengen. Performances zijn geënsceneerde handelingen die mensen zintuiglijk willen raken.
Van ‘Wat’ naar ‘Dat’. Van een herkenbare inhoudelijk boodschap (= Wat) via een theatrale daad naar regelrechte beïnvloeding (= Dat). Een eenvoudig voorbeeld is de priester die met een gezaghebbend gebaar het huwelijk tot stand brengt. Dit is een zogenoemde performatieve taaldaad of illocutie. Eenduidig is ook het herhaald gestileerd gedrag van de persoon die performatief zijn of haar identiteit wil overbrengen (‘Ik ben transseksueel / zwart / nieuwe Nederlander / etc.’). Dergelijke acts stellen conventies aan de orde. Een act met show in de kustwereld heet een happening. Vooral in de muziek worden dan onverwacht grenzen vergeld. Zoals Chuck Berry met zijn ‘Roll over Beethoven’ in 1956. In het politieke verkeer neigt het performatieve naar valse schijn.
Performatief is aan kleine en grote daden geloofwaardig uitdrukking geven. Via aansprekende lichaamstaal en geritualiseerde handelingen voor een meevoelend publiek een prestatie leveren. Zo’n presentatie wil kijkers overtuigen en zij die ergens in geloven beïnvloeden. Er moet immers een transformatie onder de deelnemers tot stand komen.
TV, Internet en sociale media beïnvloeden performatief gedrag. Na-aperij, fake, parodie, ironie en digitale manipulaties drukken het beeld naar voren en de boodschap naar achteren. Publieke waakzaamheid is daarom geboden omdat vooral politieke performers, net als een professionele goochelaar iets onder mensen willen bewerkstelligen.
