Geweten is het besef dat de ander lijdt en dat handelen vereist was. Een geweten hebben is zich realiseren dat aan het kwaad een ander aangedaan iets gedaan moet worden.
Van jongs af aan ervaren mensen leed van anderen. Op basis van dit zelfbewustzijn ontwikkelen zich handelwijzen variërend van troosten tot wegkijken. Gewetensvol gedrag uit zich in goede gewoonten. Of in gewetensbevestigende rituelen zoals geld via giro 555 overmaken. Dit sociaal gewaardeerd optreden ontstaat op basis van gewetensvol handelen. Vanuit het besef voor anderen iets te moeten doen. Consciëntieus dingen doen wordt gestimuleerd door inwendig toezicht (= de ik-plus of ik-reflectief). Ook uitwendig toezicht (inclusief surveillance camera) en het Boze Oog van Hogere Machten dragen bij aan gewetensvols gedrag.
Het geweten volgt in het algemeen de Gulden Regel van religies, aangevuld met talloze door de cultuur bepaalde codes voor goed of heilig gedrag. Het geweten niet volgen veroorzaakt gevoelens van schuldige nalatigheid, spijt, wroeging en zo meer. Gewetenloos gedrag, sommigen spreken van extreem zondig, immoreel, amoreel of duivels gedrag, is zeldzaam.
Het geweten onderdrukken, sussen of tot zwijgen brengen is mogelijk. Zelfdeceptie, cognitieve dissonantie of een vals bewustzijn zorgen voor rustgevende alternatieven. Maar wat er ook gebeurd, ons geweten blijft bestaan.
