Graaf MAURITS, Gouverneur van Brasil, maakte, naa zijne wederkomst van daar, kleinen haast, om na het Leger te rug te keeren, en ’er zijnen voorgaanden post te hervatten. ’t Viel zeker hard, van den rang van Kapitein Generaal, welken hij nu eenige jaaren hadt bekleed, zich tot dien van Kolonel van een Regiment Voetvolk te vernederen. Spoedig onthefte men hem van deeza zwaarigbeid.
Eerst verkreeg hij een Kornet paerden, en wierdt kort daar op tot Luitenant-Generaal der Ruiterije verheven. Ter gelegenheid van de herhaalde nadeelen, welke de Portugezen, in Brasil, den Nederlanderen toebragten, en om den verderen loop daar van te stuiten, zouden de Bestuurders der Westindische Maatschappije Graaf MAURITS gaarne derwaarts gezonden hebben. Zij deedon ten dien einde bij hem daadelijk aanzoek, doch bekwamen een afwijzend antwoord. Meer genegenheids betoonde hij, zekert, voor de waardigheid van Veldmaarschalk over de Troepen van den Staat, welke, door het overlijden van den Heere VAN BREDERODE, in den Jaare 1655, openviel. Doch hier in bereikte hij zijn oogmerk niet; het leedt nog geruimen tijd, eer deeze aanzienlijke post vervuld wierdt.In merkelijk gevaar zijns Levens kwam Graaf MAURITS, in den Jaare 1664. WILLEM FREDRIK, Stadhouder van Friesland en Groningen, was in dat jaar ontijdig aan zijn einde gekoomen, en hadt zich Graaf MAURITS, uit 't Hage, na Leeuwarden begeeven ter bijwooninge van de Lijkstaatsie. In ’t wederkeeren na Holland, met een merkelijken stoet, te paerd door de Stad Franeker rijdende over eenen Brug bezweek dezelve aan de eene zijde. Met paerden en al viel MAURITS en nog vijf Heeren in het water. Deeze wierden spoedig gered, doch de Graaf niet dan naa verloop van tijd. Bij de beenen wierdt hij van onder zijn eigen paerd gehaald, welk hem merkelijk gekwetst hadt. In eenen steen, geplaatst in den Gevel van het zo genaamde Blauw-Weeshuis, staande aan den boven gemelden Brug, heeft men het voorval uitgehouwen, en den Brug zelven, zedert, tot heden toe den Prins Mauritsbrug genaamd.
Was Graaf MAURITS, in den Jaare 1655, kwalijk geslaagd in zijn dingen na het Veldmaarschalksampt, gelukkiger was hij, tien jaaren daar naa, wanneer het algemeen bevel over ’s Lands Krijgsmagt te Lande, hoewel slegts voor een enkelen Veldtogt, hem wierdt opgedraegen. Het zelfde bewind ontving hij, van nieuws, in ’t volgende jaar; en schijnt hij zich, naar de meening van ’s Lands Staaten, in de beide Veldtogten zo loflijk te hebben gekweeten, dat wanneer vervolgens ter Staatsvergaderinge, over het aanstellen van hooge Krijgsbevelhebbers wierdt gehandeld, thans, met algemeene goedkeuring, op hem, nevens den Heere WIRTZ , de keuze viel als Veldmaarschalken over de Troepen van den Staat. Met het gedeelte derzelven, welk onder zijn bevel stondt, lag hij, in den Jaare 1672, bij Doesburg aan den Yssel, om van dien kant op de beweegingen des vijands te passen, en eenen inval te beletten. Intusschen scheen hij geenzins te vallen in den smaak van veelen onder ’t gemeen, die thans het hoofd vol hadden van de verheffinge van Prinse WILLEM DEN III, en daarom allen, die te velde hoog bewind voerden, met een nijdig oog aanzagen. Althans in de maand Junij des gemelden
jaars reizende door Amsterdam , wierdt hij aldaar openlijk aangerand, en voor Verraader gescholden. Om deezen blaam af te wasschen, ontstaan uit een vermoeden van heimelijke Franschgezindheid, verdreef de Veldmaarschalk, tot driemaalen toe, de Franschen uit 's Graavenlande, derwaarts toegeschooten uit Midden, alwaar hij thans bezetting hieldt.
Niet lang vertoefde, zedert, MAURITS in den dienst der Algemeene Staaten. Al zints geruimen tijd de belangen van den Keurvorst van Brandenburg toegedaan geweest zijnde, benoemde deeze hem tot Stadhouder van het Land van Kleeve. Van toen af nam hij zijn verblijf te Bergendaal, bij de Stad Kleeve. Aldaar overleedt hij, op den twintigsten December des Jaars 1679, in den ouderdom van vijfenzeventig jaaren. Met kleine staatsie wierdt zijn Lijk ter aarde besteld in eene deftige Grafstede, welke hij, bij zijn leeven, hadt doen vervaardigen.
