I. Ook wel de Kalte Aa, of Aha (het koude water) genaamd, een klein Riviertje, ‘t welk zijn oorsprong neemt in ‘t Westerdeel van ‘t Bisdom Munster, bijna drie uuren ten W. de Stad Coesveld, loopende mede door ‘t Stedeke en ‘t gebied van Ahuis, doch onderscheiden van ‘t voorgemelde; vervolgens droomt het door ‘t Landschap Twenth, voorbij het Stedeke Goor, en niet verre van daar, in een ander Riviertje, de Regge genaamd, vallende, schiet het verder N.
N. W. door ‘t Drostampt Zallant, niet verre van Ommen, alwaar het in de Vecht valt.Zie RAIJ, Geographisch Woordenb. p. 1.
II. Een ander, insgelijks een klein Riviertje, in Nederland, en wel in de Provintie Overijssel, welk zijnen loop neemt door Zwolle, ontvangende aldaar ‘t zo evengemelde Riviertje de Vecht, en stroomt van daar voorbij Hasselt; een weinig verder draagt het den naam van ‘t Zwarte Water, loopende voorbij Zwartsluis, en zig in de Zuider Zee ontlastende.
Ibidem.
III. Doorgaans bekend bij den naam van de Steenwijker Aa, welke ontspringt in ‘t Westergedeelte van ‘t Landschap Drenth, en loopt door ‘t N. W. van de Provintie Overijssel, voorbij Steenwijk, en daarna door Blokzijl, in de Zuider-Zee. Zij draagt ook wel den naam van de Blokzijler Aa. In ‘t Jaar 1758, op den 14 van Julij, deedt de Raad van Staate eene ernstige waarschuwing, tegen ‘t toedammen van dit Riviertje.
Zie Nederl. Jaarb. 1758, bl. 885.
IV. Eene andere Rivier van dien naam, welke zig bij de Stad Breda, eigenlijk Breed’ Aa genaamd, veréénigt met eene andere, Mark of Mercke genaamd; hier door ruimer geworden zijnde, heeft zij ook den naam van Breede-Aa gekreegen, en dien aan de Stad, zo evengemeld, medegedeeld. Door de gemelde verwijding, eene bekwaame bevaarbaare Rivier geworden zijnde, gaan de Scheepen langs haare boorden, tot aan Ginneke toe.
Hooger op naar Hoogstraten, draagt zij den naam van de AA: nederwaarts, en in de gemelde Stad, dien van de Mercke; ook word ze van eenigen (met het koppelwoord) Merk-Aa genoemd.
Wat het geschiedkundige aangaat; toen de Spanjaarden, onder ‘t gebied van Ambr. Spinola, Ao. 1624-1625, de Stad Breda zeer streng belegerd hadden, werd, op bevel van deszelfs Eigenaar, Prins Maurits op Kersdag, 1624, een begin gemaakt, door ‘t leggen van een Dijk, om de Mercke te stoppen, en tien roeden boven Zevenbergen, aan de Brabandsche zijde, voorzien met twee Schanzen, niet zonder groote moeite en zwaare kosten; dit werd aangevangen op Lamsgat, met oogmerk, om door de gezegde opstopping, de belegeraars tot het opbreeken van ‘t beleg te noodzaaken, of te doen verdrinken.
Te eerder scheen dit te moeten volgen, omdat, als de Dijk voltooid zoude zijn, de Kom, door Verlaaten en Sluizen, bij springtij, of andere hooge Vloeden, kon vermeerderd worden. Doch toen deeze arbeid bijna voltooid was, en de gehoopte uitwerking verwacht werd, kwam ’er, op den 23 Febr. 1625, zulk eene geweldige aanperzing van water, dat ’er meer dan twee roeden van den Dijk wegspoelden; ‘t welk eene aanmerklijke diepte maakte. Geen moeite werd ’er ontzien, om dit te herstellen; maar de aanhoudende hevige stormwinden, en de kracht des waters, door dezelve voortgestuwd, veroorzaakten onoverkomelijke verhinderingen: zo dat men zig genoodzaakt vond, den arbeid te stfaken, en het water zijnen ouden loop te laaten behouden; waarop dan ook de Stad (zo als onder ‘t Art. BREDA zal gezegd worden) in de magt der Spaanschen kwam.
Zie RAIJ, MORERI, AITZEMA, Zaken van Staat, enz. I. Deel, fol. 324, 396; Leven van Maur. fol. 76; HASSELT, Hist. de Brab. p. 111 en WASSENAAR, Hist. Verhaal van ‘t Jaar 1625, p. 117.
Behalven deeze vindt men nog eenige andere Beekjes en Rivieren, in Nederland, die den naam van AA draagen: als, de oude en wijde Aa, by Leiden; Havelter-Aa, omtrent Bijlen en Meppel, de Friesche Aa, omtrent Almeloo, tusschen Wijnden en Blankemeer. Nog zijn ’er de
VI. Omtrent Borken, lopende bij Westphalen in den Yssel.
- AA, bij Boekholt
- AA, tusschen Benthem en Burgsteinfurt.
- AA, tegen over Eemsbuiren, lopende in de Eems.
- AA door Munster, mede in den Eems lopende.
- Olde of Pekel AA, boven Blijham.
- Mossel AA, bij Wedde, vallende in de Ruiite AA.
- AA, lopende uit de Peele, door Helmond, naar ’s Hertogenbosch.
- AA, bij Turnhout.
- AA, bij Grevelingen, en AA, lopende door St. Omer.
Zie SMIDS Schatkamer, en andere.
