Ned. gemeente in de prov. Limburg, het eerst genoemd 1130, oorspronkelijk een leen van de Utrechtse bisschop; kwam ca. 1200 in Gelderse handen.
Door de stichting van het minderbroederklooster breidde de nederzetting zich uit, terwijl haar gunstige ligging aan Roer en Maas de opbloei van de handel bevorderde; kreeg 1232 van graaf Otto II van Gelre het stadsrecht van Zutphen. Hoofdstad van het Gelderse Overkwartier; bloeitijd 14e eeuw (lakennijverheid, handel in het rivierengebied); 1441 volberechtigde Hanzestad; 1572 korte tijd Staats; 1632 veroverd door Frederik Hendrik (→ Maasveldtocht): 1637 door de Spanjaarden heroverd; bleef 1648 bij de Vrede van Munster Spaans: werd 1713 (evenals de overige Zuidelijke Nederlanden) bij de Vrede van Utrecht Oostenrijks: 1794—1814 Frans; 1815 Nederlands. Tijdens de Belg. opstand (1830-39) in Belg. handen; 1839 weer Nederlands. Bisschopszetel 1559- 1801, opnieuw 1853. Had tijdens de Tweede Wereldoorlog 1944-45 zwaar te lijden. Bekend werd de Roermondse Archiefkwestie (1889-1901), een conflict over de plannen van het Rijk de Archieven van het Overkwartier van Gelre van Roermond naar Maastricht over te brengen.Litt. A.F.van Beurden. De handelingen van den magistraat der stad Roermond 1596-1792 (in: Limburgs Jb. 9-14, 1903-08); C.J.A.Meerdink. Roermond in de Middeleeuwen (1909); J.Habets (voortgezet door W.Goossens), Gesch. van het tegenwoordig bisdom Roermond (4 dln. 1875 1927); Gedenkboek 700-jarig bestaan van Roermond als stad (1932); Th.L.M.Thurlings. De Maashandel van Venlo en Roermond in de 16e eeuw 1473-1572 (1946); C.Bloemen. Een archivalische schelmenroman 1889 -1901 (1966); J.G.F.M.G.Baron van Hövell tot Westerflier., Roermond, vroeger en nu (1968); W.de Vries, Speculaties rond het stadsrecht van Roermond (in: Bijdr. en Meded.
Gelre 1968/69); J.Linssen, De oorkonde van 1244 voor Roermond (in: Publ. Limbourg 1969/70); J.Linssen. De Stichting van de stad Roermond en haar eerste opkomst (in: Publ. Limbourg 1976).
