een prinselijk geslacht in Italië, was reeds bekend in de 13e eeuw, en droeg zijnen naam naar hun familie-kasteel Farneto bij Orviëto, heeft verscheidene beroemde veldheeren voortgebracht, ook een paus (Paulus 111, dit was Alexander F.), en heeft lang geregeerd over Parma en Piacenza. De voornaamste leden van dit geslacht zijn:
(Alessandro); zie PAULUS III (paus).
(Piëtro Luigi), natuurlijke zoon van den vorige, werd door zijnen vader, nadat deze den pauselijken stoel had beklommen, in 1545 tot prins verheven en met de hertogdommen Parma en Piacenza begiftigd. Zijne regeering was slechts eene aaneenschakeling van schandbedrijven en wreedheden, totdat hij 10 Sept. 1547 door een edelman te Piacenza met een dolk doorboord werd, en vijf kinderen naliet, o. a. Octavius, die hem opvolgde, en Horatius, die in den echt trad met Diana, natuurlijke dochter van Hendrik II, koning van Frankrijk.
(Ottavio), zoon en opvolger van den vorige, trad in den echt met Margareta van Oostenrijk, natuurlijke dochter van keizer Karel V. Eerst negen jaren na zijns vaders dood kwam deze F. in het rustig bezit van Piacenza ; en algemeen geacht en bemind bij zijne onderdanen stierf hij 18 Sept. 1586, na dertig jaren geregeerd te hebben.
(Alessandro), oudste zoon van den vorige, geb. 1547, was een uitstekend veldheer. Hij onderscheidde zich 1571 in den slag van Lepanto, onder het opperbevel van zijn oom, don Juan van Oostenrijk; werd na diens dood door Spanje's koning, Filips II, aangesteld tot stadhouder-generaal over de Nederlanden, en streed daar met beleid en niet zonder krijgsgeluk tegen prins Maurits van Oranje. In 1590 werd hij met eene duchtige legermacht naar Frankrijk gezonden, om Parijs te ontzetten, dat belegerd werd door Hendrik IV, dien hij dan ook noodzaakte het beleg op te breken, waarna F. als bevrijder eenen zegevierenden intocht in Parijs deed. Twee jaren later ontzette hij ook de door Hendrik IV belegerde stad Rouaan; doch in dat zelfde jaar (1592) werd hij doodelijk gekwetst voor Caudebec, en stierf te Arras 3 Dec. 1592, zonder ooit de staten bezocht te hebben, waarover hij hertog was, in welke waardigheid hij werd opgevolgd door zijn oudsten zoon, nl.: F. (Ranuzio I), een hebzuchtig, wantrouwig en wraakgierig vorst, wiens regeering, die overigens veel geleek op die van zijnen voorzaal Piëtro Luigi, zich kenmerkte door begunstiging van kunsten en wetenschappen, terwijl ook onder dezen F. de beroemde schouwburg te Parma werd gebouwd door Aleotti, naar het model der romeinsche schouwburgen. Deze F. stierf 1622.
(Odoardo), zoon en opvolger van den vorige, werd door zijne eerzucht in eenen oorlog gewikkeld met Spanje en met paus Urbanus VIII, en stierf 12 Sept. 1646.
(Ranuzio II), geb. 17 Sept. 1630, zoon en opvolger van den vorige, was een zwakke vorst en ten speelbal van onwaardige gunstelingen; hij stierf 26 Febr. 1694.
(Francesco), zoon en opvolger van den vorige, stierf kinderloos 11 Dec. 1727.
(Antonio), broeder en opvolger van den vorige, stierf kinderloos 20 Jan. 1731.
(Elizabeth), nicht der beide vorigen, gehuwd met Filips V van Spanje, bracht nu de hertogdommen Parma en Piazenza aan de dynastie der spaansche Bourbons; de keizerlijken namen bezit van de hertogdommen namens den infant don Carlos (later koning Karel III).
(de familie) is beroemd door de bescherming, die zij verleend heeft aan de schoone kunsten. Het trotsche paleis Farnese, waaraan Alexander F. reeds had laten beginnen te bouwen eer hij den pauselijken stoel beklom, is een der fraaiste paleizen van Rome. De Farnesina, eene prachtige villa in Trastevere, is vooral vermaard door de heerlijke frescoos van Rafaël. Onder de voortbrengselen van oude beeldhouwkunst, vroeger aan de familie F. toebehoord hebbende, zijn er inzonderheid twee, die nog hunnen naam dragen, beiden sedert 1786 in het museum te Napels, nl.:
I) De Stier van Farnese, eene kolossale groep, uit marmer gehouwen door Apollonius en Tauriscus van Tralies in Klein-Aziê, welke twee beeldhouwers geleefd hebben in de 3e eeuw v. Chr.; en
2) De Hercules van Farnese, een kolossaal marmeren standbeeld, door Glycon vervaardigd naar een meesterstuk van Lysippus.
