Stijfkramp, een infectieziekte, veroorzaakt door een door Nicolaier ontdekten bacil, die als groote, streng anaërobe staafjes o.a. in tuinaarde voorkomt. In den regel wordt T. bij den mensch veroorzaakt door verontreiniging van (dikwijls zeer kleine) wondjes; ook de bij een bevalling ontstaande inwendige verwondingen kunnen geïnfecteerd worden (T. puerperalis, kraamvrouwstijfkramp), evenals de navelstomp bij pasgeboren kinderen (T. neonatorum, stijfkramp van pasgeborenen).
Het ziektebeeld wordt beheerscht door tonische spierkrampen, die voorafgegaan door lichte pijnen en spierstijfheid, dikwijls een angstwekkende hoogte kunnen bereiken. Het gelaat krijgt door de spanning der spieren een eigenaardige, strakke uitdrukking (soms een soort grijnslach, risus sardonicus). Door kramp der kauwspieren (irismus) worden spraak en voedselopname in hooge mate bemoeilijkt of zelfs onmogelijk gemaakt.Door kramp der rugspieren wordt de geheele romp dikwijls achterover gekromd (opisthotonus). Door kramp der ademhalingsspieren, vooral ook van de spieren in het strottenhoofd (spasmus glottidis) kan ieder oogenblik verstikking optreden. De temperatuur van het lichaam is soms normaal, soms stijgt zij ontzettend hoog (tot 44° C), de pols is bij den aanval meestal versneld, de hoeveelheid urine die geloosd wordt spaarzaam, soms eiwithoudend. Door kramp der sluitspieren kan de stoelgang en de urineloozing onmogelijk worden. Heeft de infectie plaats door een wondje aan het hoofd, dan treedt dikwijls heftige kramp der slikspieren op den voorgrond, zoodat het ziektebeeld sterk gaat gelijken op hondsdolheid; men spreekt dan wel van een T. hydrophobicus. Een sterk op T. gelijkend beeld veroorzaakt de vergiftiging met strychnine; hierbij worden echter meestal in de eerste plaats de spieren van armen en beenen aangedaan, die bij T. in den regel geheel of grootendeels vrij blijven.
De behandeling van T. bestaat tegenwoordig in inspuiting met het antitetanusserum; voor het overige kunnen verdoovende middelen (chloral, enz.) worden gegeven, om de heftigheid der krampen te temperen. Lijders met door aarde geïnfecteerde wonden, behooren prophylactisch met het serum te worden ingespoten.
