Encyclopedie van Friesland

Prof. Dr. J.H. Brouwer (1958)

Gepubliceerd op 22-01-2020

PLAKKATEN

betekenis & definitie

Vóór 1795 benaming van, gewoonlijk op planovellen, afgekondigde wetten en verordeningen, voorzien van een zegel (plaque).

Betreffen in de 16de eeuw vooral maatregelen tegen andersdenkenden (zie Inquisitie). Na de val van Robles werden de P. geschorst, maar der.k. godsdienst bleef heersen tot de invoering van de Religievrede (aug. 1578). Nog op 6.1.1580 bevalen de Staten handhaving daarvan, maar na het verraad van Rennenberg volgde 31.3.1580 het verbod van ‘pauselijke ceremoniën’ en ontzetting van de hele geestelijkheid uit haar beneficies. De eerste jaren was dit voldoende, maar na de val van Groningen kwamen er weer meer priesters in het land; daarom werden 15.11.1594 de verbodsbepalingen vernieuwd en versterkt met zware boeten; ze zijn o.a. in 1609, ’16, ’22, ’49, ’67, ’71, ’87 herhaald. Uitvoering der P. werd vaak afgekocht; na 1688 verloren ze alle werking. Als het tot hard optreden kwam, was dat in bijzondere gevallen, vooral tegen de jezuïeten (1708, ’20, ’76).

Behalve tegen de roomsen werden er ook vele P. afgekondigd tegen mennisten, socinianen e.a. De meeste 17de- en 18de-eeuwse P. handelen echter over sociaal-economische kwesties, geven incidentele regelingen enz. De Ged. Staten maakten door de P. hun wil kenbaar. Ditzelfde deden de stadsbesturen. P. van grietenij besturen zijn zeldzaam.

Het Gem. Arch. Lwd. en het R.A. bezitten kostbare verzamelingen oorspronkelijke P. (1522-1850). Vele zijn afgedrukt in G. F. thoe Schwartzenberg en Hohenlandsberg, Groot Placcaat en Charterboek van Vriesland (zie Charterboek). Ook is er een Verzameling van Placaten reglementen... zedert... 1748, 20 delen (1796-1810).

Zie: Bijdr. Kerkg. Frl., 70-72, 76-77.