Naam van twee voormalige grensscheidingen tussen bannen. Het Twiske dat liep van de Wijde Wormer naar de Oostzaner Overtoom lag tussen de banne Oostzaan en de bannen Landsmeer en Purmerland.
Het Twiske van Krommenie naar het IJ (Nauerna) scheidde de banne Westzaan en de banne Assendelft. De naam van beide wateren geeft deze functie ook aan: ‘twisken’ betekende in het Middelnederlands ‘tussen’ (vgl. het Duitse ‘zwischen’).Het Twiske ten westen van de Zaan was waarschijnlijk oorspronkelijk een veenstroompje. Het was een der oudste waterwegen in de streek. In de jaren
1630-’33 werd van de loop van het Twiske gebruik gemaakt bij de aanleg van de
➝ Nauernase Vaart, die daar een licht buigende loop door kreeg.
Het Twiske te Oostzaan (en deels ook te Landsmeer en Den llp) ontstond vermoedelijk ook als veenstroompje. Aanvankelijk lag het geheel in de banne van Oostzaan; door uitbreiding van het water en grenswijzigingen veranderde dit. Rond 1938 werd het gebied rond het Twiske aangekocht als werkverschaffingsproject. Er werd een aanvang gemaakt met inpoldering; dit project liep door tot in 1956. Toen was het zuidelijk deel in cultuur gebracht; het noordelijk deel (wel ‘de rimboe’ genoemd) bleef ruig. In de navolgende jaren vond in dit deel op grote schaal zandwinning plaats.
Hierdoor ontstond een meer van circa 80 hectare, dat werd uitgebreid tot circa 200 hectare, nadat was besloten het Twiske als recreatiegebied in te richten. Voor de inrichting van het gebied voor dagrecreatie (vanaf 1972) werd in totaal circa ƒ 65 mln. uitgetrokken.
Het riviertje het Twiske werd in zijn vroegere vorm hergraven, met daarop aansluitend tal van kreken en waterpartijen. In stiltegebieden, alleen toegankelijk voor fietsers en wandelaars, kwam het accent op de karakteristieke aspecten van de natuur en het landschap in Waterland. Voorts kwamen in het Twiske onder meer een uitzichtheuvel, groenstranden, een haven, een beheersboerderij, een paviljoen en een kiosk, een wegenplan, de Twiskemolen (opgebouwd uit onderdelen van een molen uit de Hooglandspolder, dienend voor de waterbeheersing in het gebied), een havengebouw, een waterspeelplaats etcetera.
Zie ook: ➝ Landschappen 10 en ➝ Natuur in de Zaanstreek 5.3.6.
