Witte en rode wijnen. Zuidwest-Duitsland
De wijngaarden in de streek van Baden vormen aan de zuidwest-grens van Duitsland een soort groene haag die begint bij de Bodensee, door de heuvels van het Zwarte Woud langs de grenzen met Zwitserland en Frankrijk loopt, vervolgens parallel aan de wijngaarden in de Elzas langs de Rijn omhoog tot de Neckar, in de buurt van Heidelberg.
De wijnen uit deze streek worden in Duitsland zelf zeer veel gedronken, maar zijn in het buitenland vrijwel onbekend. In de jaren ’60 van de vorige eeuw was de groothertog van Baden de belangrijkste producent van Duitse wijnen, maar zijn wijngaarden hadden zwaar van de phylloxera te lijden, zodat zijn wijngebied ongeveer tot de helft werd teruggebracht. De lokale produktie kreeg een nieuwe klap met de - overigens goed bedoelde - wet van 1938-1940, die bepaalde dat alle hybriden moesten worden verwijderd. En zo werd dit gebied nog eens met 20% verkleind. Maar de aanplant van de Rulander, Sylvaner en Traminer, en in iets mindere mate van de Riesling en de Müller-Thurgau, brachten bij het ouder worden van de wijnstokken een verbetering van de wijnen teweeg. De Müller-Thurgau (een kruising van de Riesling en de Sylvaner) wint zowel in deze streek als daarbuiten aan populariteit.
Het gebied van Baden, dat tegenwoordig even uitgestrekt is als het beroemde Moezelgebied, heeft veel profijt gehad van het ontstaan van de grote coöperaties. Deze enorme organisaties, die 90% van het wijngaardoppervlak van Baden beheren, hebben nieuwe, aan de moderne wijnbouw aangepaste wijngaarden aangelegd door de terrassen met graafmachines af te vlakken. Toen de kwaliteit van de lokale wijnen erop vooruitging steeg ook de prijs ervan; de wijnen van Baden zijn vaak duurder dan wijnen van een zelfde kwaliteit uit beroemder streken. De bekendste coöperatie is de Zentralkellerei Badischer Winzergenossenschaften te Breisach, de grootste particuliere wijngaard van Europa.
Een groot deel van de Tafelweine wordt gemaakt van de Müller-Thurgau, en de fijne rode wijnen van de Spätburgunder. Voor de weinige rode wijnen die in Duitsland worden gemaakt wordt dit uit de Bourgogne geïmporteerde ras (waar men hem Pinot noir noemt) het meest gebruikt. In het gebied van Baden wordt hij ook wel Blauer Spätburgunder of Blauburgunder genoemd. Men maakt er een wijn van genaamd Weissherbst (witte herfst of witte oogst), met toevoeging van een beetje Traminer of Riesling. Het is in werkelijkheid een zeer lichte rosé, die voor een wijn van die kleur wonderlijk vol en stevig is.
Van het in 1780 uit Vevey (aan het Meer van Genève) geïmporteerde Gutedel-ras wordt ten zuiden van Freiburg, in de zuidwest-hoek van Duitsland, de Markgräfler gemaakt. Men vindt ook heel wat van deze wijn aan de andere kant van de Zwitserse zowel als de Franse grens.
De Ruländer is hetzelfde als de Pinot gris. Hij dankt zijn naam aan een inwoner van Speyer, de wijnhandelaar Ruland, die deze soort in 1711 uit Frankrijk meebracht. Dit ras geeft een goudkleurige wijn die zeer rijk en fruitig kan zijn, en in goede jaren zelfs tamelijk stevig is. De Riesling komt in het gebied van Baden steeds vaker voor. Men kweekt hem op de zuidhelling van de Kaiserstuhl en in de Ortenau, 2 wijngaarden die de beste wijnen van Baden produceren. Ongeveer 15% van de 13 000 ha aan wijngaarden wordt door de Riesling in beslag genomen. De gemiddelde jaaroogst bedraagt 900 000 hl.
De belangrijkste bezittingen zijn die van Freiherr von Neveu, Graaf Wolff Metternich, Schloss Staufenberg en Max Markgraaf von Baden.
De wijndistricten van Baden
Het lange, haakvormige wijngaardgebied dat van Konstanz langs de Rijn tot Heidelberg loopt omvat verschillende regionale sub-districten die elk hun eigen karakteristieke kenmerken hebben wat betreft bodem, klimaat en dus ook de wijnen die ze produceren. De belangrijkste hiervan zijn de Bodensee, met zijn aangename Seewein, verder de Rijn volgend zonder acht te slaan op enige andere classificatie, Markgräfler, Kaiserstuhl, Ortenau, Kraichgau en Bergstrasse. Dit laatste district, dat rondom Heidelberg ligt, behoort zowel tot Baden als tot Hessen. Wij zullen het dus apart behandelen. Zie voor een complete lijst van de Einzellagen van Baden (individuele wijngaarden) per Grosslage (wijngaardsectie) en Bereich (sub-district) geklasseerd het AANHANGSEL B.
Bereich Bodensee
De wijnen uit dit district zijn bekend onder de naam Seeweine, oftewel wijnen van het meer. De naam duidt op de invloed van het langwerpige meer. Veel meer invloed moet echter de föhn hebben - de warme Alpenwind - die de druiven in snel tempo doet rijpen. Deze warme wind heeft een bepaald ongunstig effect op planten, dieren en mensen; insekten vermenigvuldigen zich razend snel en de melk wordt er zuur door (zegt men). Het Oostenrijkse Wetboek van Strafrecht rekent hem tot verzachtende omstandigheid in geweldmisdrijven.
De beste wijnen van de Bodensee zijn de Burgunder, Ruländer en Traminer. Elk havenstadje aan het meer is omgeven door wijngaarden, maar de echt interessante wijn komt bijna geheel uit Meersburg, dat 24 ha aan wijngaarden bezit; het Domäne Meersburg behoort aan de Staat Baden-Württemberg. Geen van de Bodenseewijnen ontsnapt aan de toerist, en als u ze wilt proeven, ga uw gang. Iets beters kunt u nauwelijks bedenken. De kleine stoombootjes varen over het meer van het ene haventje naar het andere, de ene keer Zwitsers, de andere keer Duits. Vanaf de Duitse wijngaarden varen speedboten en zeilboten naar de Zwitserse overkant, waarachter besneeuwde bergtoppen opdoemen.
Meersburg zelf is een middeleeuws juweeltje in een zetting van wijngaarden; zijn 13 eeuwen oude kasteel, dat goed wordt onderhouden, ziet er prima uit voor zijn leeftijd. In de openlucht restaurants aan het meer, bij het schijnsel van lampionnen, smaken de bij de traditionele blauwe forel geserveerde wijnen beter dan ze in werkelijkheid zijn.
Bereich Markgräflerland
Deze naam is afgeleid van Markgraf, een Duitse adellijke titel die oorspronkelijk werd gebruikt voor de bestuurders van een Mark, een grensgebied. Markgraaf Karl Friedrich beplantte deze uiterste zuidwest-hoek van Duitsland opnieuw met wijnstokken aan het eind van de 18de eeuw, in een tijd dat de uit het Zwitserse Vevey geïmporteerde Gutedel de meest voorkomende soort was. De beste wijnen van dit gebied zijn op het ogenblik de Sylvaner, Ruländer en Traminer.
Bereich Kaiserstuhl-Tuniberg
Wanneer u komend vanuit de Elzas over het kleine bruggetje bij Riquewihr de Rijn oversteekt en richting Freiburg in Breisgau rijdt, ziet u aan uw linkerhand een met wijngaarden overdekte, kegelvormige bult: de Kaiserstuhl. Deze is van vulkanische oorsprong, en de gemengde bodem van klei en lava geeft rode en witte wijnen, welke laatste een vrij donkere amberkleur hebben. Beide bezitten de vurigheid van hun vulkanische afkomst en zijn tamelijk vol, maar wel vrij zacht. Op de hellingen aan de noordkant en oostkant groeien de gewone druivesoorten, vooral de Elbling. De beste wijnen van Baden komen van de zuidelijke en zuidwestelijke hellingen; de witte van de Riesling, Sylvaner, Traminer en Ruländer, de rode van de Blauer Spätburgunder. Tot de beste Weinbauorte mogen worden gerekend: Achkarren, Ihringen en Bichensohl.
Volgens Duitse gewoonte vermelden de wijnen de naam van de gemeente gevolgd door die van de wijngaard, en evenals in de Elzas die van het druiveras. Zo hebben 2 voortreffelijke witte wijnen van de Kaiserstuhl de volgende benamingen: Ihringer Sylvaner en Achkarrer Schlossberg.
Bereich Breisgau
Dit kleine district, even ten noorden van Kaiserstuhl en Markgräflerland gelegen, produceert wijnen die, hoewel niet uitzonderlijk, in aangenaamheid niet onderdoen voor de andere wijnen van Baden. De hoofdstad Freiburg met zijn prachtige kathedraal (de toren is een van de hoogste van Europa) ligt op het uiterste zuidpuntje van deze streek. In het noorden ligt Lahr. De Weissherbst, die wordt gemaakt in het dal van de Glotter, vlak bij Freiburg, is een van de beste wijnen van Baden.
Bereich Ortenau
Kwalitatief gezien, naast het zeer kleine district van Kaiserstuhl, komen de beste wijnen van Baden uit de Ortenau, bijgenaamd Bühler Gegend. Dit district strekt zich uit over de smalle strook bouwland die tussen de Rijn en de bosrijke bergen ligt, van Offenburg tot Baden-Baden. De bodem bestaat er voornamelijk uit korrelig graniet. De beste rassen van de Ortenau zijn de Riesling, Traminer en Ruländer voor de witte wijnen en de Blauer Spätburgunder voor de rode. De ‘rode’ en ‘witte’ wijngaarden lopen door elkaar heen. Onder de beste Weinbauorte mogen gerekend worden: Durbach Fessenbach, Ortenberg en Neuweier voor de witte, en Affental, Zell-Weierbach en Durbach voor de rode.
Vlak bij Offenburg wordt de Riesling Klingelberger genoemd, naam van een bezitting van Markgraaf Stauffenberg. Een andere bijzonderheid in dit gebied is dat witte wijnen van Neuweier en omstreken worden gebotteld in Frankische flessen, die → Bocksbeutel worden genoemd.
Bereich Bergstrasse-Kraichgau
Dit district ligt even ten zuiden van Heidelberg, tussen de Ortenau en de Bergstrasse. Krachtens de wet van 1939-1940 moest een groot deel van de wijnstokken (hybriden) van de Kraichgau worden uitgetrokken. De rassen die er na de oorlog werden geplant waren voornamelijk de Rulânder en de Blauer Spâtburgunder.
Bereich Badisches Frankenland
Het meest noordelijke Bereich van Baden, dat wat afgezonderd van de grote wijnbouwgebieden ligt. De meeste wijngaarden bevinden zich rondom Tauberbischofsheim en in het dal van de Jagst, een zijrivier van de Neckar.
