Stof en as, iets van weinig waarde; iets vergankelijks.
Stof en as zijn bekende bijbelse beelden voor iets dat van weinig waarde is, aards en dus vergankelijk is. Dit is heel duidelijk in Genesis 18:27, ‘En Abraham antwoordde: Zie toch, ik heb mij verstout tot de Here te spreken, hoewel ik stof en as ben’ (NBG-vertaling; de NBV heeft hier ‘hoewel ik niets dan stof ben).
Bijbelcitaat: Liesveldtbijbel (1526), Genesis 18:27. Abraham antwoorde ende seide. Och siet ic heb mi onderwonnen te spreken met den HEREN, hoe wel ic stof ende asscen bin.
Gebruiksvoorbeeld: Maar alle vlees moet terug naar stof en as en dat is des te lastiger naarmate men meer kilo’s te verliezen heeft. (Knack, 5-12-1990)
Gebruiksvoorbeeld: Tapiès sprak in onze tijd van de symboliek van het stof, van de as, waaruit wij zijn voortgekomen en tot welke wij zullen terugkeren. (NRC, apr. 1994)
Stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren, uitspraak als iemand sterft en nog slechts een lichaam achterlaat; (in ruimere toepassing) uitspraak over iets dat vergaat, vergankelijk is.
De bekende begrafenisformule stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren gaat terug op Genesis 3:19, ‘in het zweet uws aanschijns zult gij brood eten, totdat gij tot de aardbodem wederkeert, omdat gij daaruit genomen zijt; want stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren’ (NBG-vertaling; de NBV heeft ‘stof ben je, tot stof keer je terug’). Op de uitdrukking wordt erg veel gevarieerd. Een voorbeeld: ‘Thans maakten we de erkenning mee van het feit dat de mens zijn eigen wegwerpverpakking was... Verpakkingsmateriaal zijt gij, en tot verpakkingsmateriaal zult gij wederkeren...’ (N. Matsier, Gesloten huis, 1995, p. 221).
Bijbelcitaat: Statenvertaling (1637), Genesis 3:19. Want ghy zijt stof, ende ghy sult tot stof wederkeeren.
Gebruiksvoorbeeld: [J. Wolkers uit zijn ongenoegen over Colijn als volgt:] Petroleum zijt gij en tot petroleum zult gij wederkeren. (VPRO-Radioprogramma Onvoltooid Verleden Tijd, 3-5-1998)
Gebruiksvoorbeeld: [Over de geheime verhouding van Rubinstein met S. Carmiggelt:] Alles zou verloren gegaan zijn, vergeten worden, tot stof weergekeerd als ik het niet vastgelegd had. (R. Rubinstein, Mijn beter ik, 1998 (1991), p. 189)
Gebruiksvoorbeeld: Op een woensdag was ze gestorven, ’s maandags droegen ze haar naar de plaats waar zij tot stof zou wederkeren. (J. Terlouw, De derde kamer, 1978, p. 70)
Het stof van zijn voeten schudden, ergens vandaan vertrekken.
In Matteüs 10:14 adviseert Jezus zijn discipelen: ‘En als ze je niet willen ontvangen noch naar je woorden willen luisteren, verlaat dan dat huis of die stad en schud het stof van je voeten’ (NBV). Deze woorden vinden we nog af en toe in het hedendaagse Nederlands terug.
Bijbelcitaat: Liesveldtbijbel (1526), Matteüs 10:14. Ende esser yemant die v niet en ontfangt noch uwe reden niet en hoort, zo gaet daer wt, van den seluen huis of stadt, ende scuddet tstof van uwen voeten. (Statenvertaling (1637): schuddet het stof uwer voeten af.)
Gebruiksvoorbeeld: En in een aantal stukken blijkt hij [G. Bomans] evenmin te behoren tot de asceten altijd druk bezig het aardse stof van hun voeten te schudden. (De Volkskrant, 29-12-1970)
Gebruiksvoorbeeld: Er zijn schrijvers geweest die alle stof van hun voeten schudden, die hun vaderland en hun moederspraak lieten voor wat ze waren, die een nieuwe taal omarmden en in die taal vervolgens onvergankelijke meesterwerken schiepen. (Onze Taal, 1991, nr. 2/3)
