Dopen, onderdompelen; in de christelijke betekenis: door onderdompeling of besprenkeling met water, dat als symbool van de afwassing van de erfzonde geldt, opnemen in de christelijke geloofsgemeenschap; soms tevens: een naam geven.
Dopen, ten doop houden, (fig., van zaken) inwijden, presenteren, een naam geven.
Doop, het sacrament waarbij iemand gedoopt wordt. In de fig. betekenis ‘eerste deelname, inwijding’ vooral in samenstellingen.
Vuurdoop, inwijding in de strijd of, bij uitbreiding, eerste confrontatie in een moeilijke positie.
Luchtdoop, eerste vlucht.
Het woord dopen in de betekenis ‘onderdompelen’ was in de vroege Middeleeuwen al bekend voor de komst van het Christendom en ook nu nog kennen we dopen als ‘door vloeistof halen’, bijvoorbeeld van een stukje brood in de kaasfondue. In de christelijke betekenis is het waarschijnlijk evenzeer een kerkelijk als een bijbels woord. Het wassen met water als symbool voor geestelijke reiniging is overigens universeel. Johannes de Doper dankte zijn naam aan genoemd ritueel. Hij wijst vooruit naar Jezus en gebruikt daarbij dopen in de volgende uitspraak in letterlijke én overdrachtelijke zin: ‘Ik doop jullie met water, maar er komt iemand die meer vermag dan ik [...]. Hij zal jullie dopen met de heilige Geest en met vuur’ (Lucas 3:16, NBV). Bij luchtdoop en vuurdoop heeft men analoog zeedoop gevormd, maar bij deze incidentele nieuwvorming is evenmin van onderdompeling sprake: ‘Onze zeedoop met een noordoostenwind van vijf à zes Beaufort op weg van Breskens naar Oostende was het eerste traject op weg naar de Middellandse Zee’ (Waterkampioen, 1994, nr. 6).
Bijbelcitaat: Rijmbijbel (1271), v. 22172-74. Doe quam van galilee ihesus. / Als ons bescriuet matheus. / Ende wilde ghedopt sijn van ianne. (Toen kwam Jezus uit Galilea, zoals Matteüs ons beschrijft, en wilde gedoopt worden door Johannes.)
Bijbelcitaat: Statenvertaling (1637), Efeziërs 4:5. Een Heere, een geloove, eenen doop.
Gebruiksvoorbeeld: De drie Samen-op-Wegkerken kunnen zich vooralsnog niet vinden in het zegenen van kinderen als alternatief voor de doop. (Meppeler Courant, sept. 1994)
Gebruiksvoorbeeld: Onder grote belangstelling is vrijdagmiddag in de officiersmess van de Johannes
Postkazerne de biografie over de verzetsheld Johannes Post ten doop gehouden. Het eerste exemplaar werd door auteur drs. Geert Hoving aangeboden aan Trijneke Blom-Post, een dochter van Johannes. (Meppeler Courant, nov. 1995)
Gebruiksvoorbeeld: ‘Ik probeerde wel een menselijke, kwetsbare Bond neer te zetten. Als akteur heb ik mij in die situatie ingeleefd.’ Dat zei ons Pierce Brosnan, daags nadat hij in Londen als kerverse James Bond suksesrijk de vuurdoop doorstond met het Europese publiek. (De Standaard, dec. 1995)
Gebruiksvoorbeeld: Daar [in Roermond] vliegt ze een rondje over haar eigen huis. En dan gaat de vlucht terug naar Eindhoven. Weer veilig op de grond vertelt mevrouw Van Helden wat ze vond van haar luchtdoop. (Jeugdjournaal, okt. 1993)
