Het k. is een boekhouding op de rechtstoestand van onroerende goederen en op de veranderingen in deze rechtstoestand. Men onderscheidt belasting-k. en eigendoms-k., al naar men de verdeling van de grondbelasting of polderlasten, óf wel de beveiliging van eigendomsrechten als doelstelling neemt.
Het k. in Ned. is naar oorsprong een belastingkadaster. Praktisch vervult het echter vooral door het vertrouwen, dat het bij het publiek geniet, de rol van eigendoms-k. De kadastrale opmeting van Ned. is, op grond van het Recueil méthodique des lois, décrets, réglements, instructions et décisions sur le cadastre de la France... in 1812 aangevangen. In 1831 was de kadastrering voltooid. De opmeting geschiedde gemeentesgewijs. De gemeentegrenzen werden bij procesverbaal van grensregeling vastgesteld. De gemeente werd verdeeld in een aantal secties, die alfabetisch werden gerangschikt en i.h.a. op enige, per sectie opvolgend genummerde bladen werden afgebeeld.De percelen, die op deze bladen werden gekaarteerd, waren grondstukken aan één eigenaar toebehorend voor zover deze in eenzelfde cultuurtoestand verkeerden. Zo werden dus bos, hei, weiland, wegen en water van eenzelfde eigenaar als evenzovele percelen opgemeten. Als perceelsgrens werd gekozen de feitelijke afscheiding op het moment der meting. De gekaarteerde percelen werden per sectie doorlopend genummerd. de kadastrale aanduiding omvat gemeente, sectie en perceelnummer. Ten einde de nummers gemakkelijk te vinden werd het blad voorzien van een ruitennet. Door letter en nummer van de ruit achter het perceelnummer in de kadastrale legger op te nemen, is dit op de kaart terug te vinden.
De grondslag van de opmeting werd gevormd door een driehoeksnet, dat per gemeente afzonderlijk werd gemeten. De driehoekspunten werden per
gemeente in coördinaten berekend t.o.v. een assenstelsel, waarvan de belangrijkste toren i.h.a. de oorsprong was. De y-as werd N. gericht, d.m.v. gemeentesgewijs uitgevoerde astronomische metingen. Deze gemeentesgewijs verrichte opmetingen waren oorzaak van vaak hinderlijke verschillen bij het aanpassen van kaarten van aangrenzende gemeenten.
De opmeting van de terreinvoorwerpen geschiedde aan driehoekszijden en aan meetlijnen, die in deze driehoekszijden werden vast gemeten.
Zo voortgaande werd het meetlijnennet voldoende verdicht om de details op te kunnen meten.
Van de metingen werden te velde schetsen gemaakt, het z.g. veldwerk. Na de kaartering zijn deze veldwerken verloren gegaan, zodat van de oorspronkelijke opmeting veelal slechts de oorspronkelijke kaart bewaard is gebleven.
Deze eerste kaarten werden minuutplans genoemd. De kwaliteit van deze minuutplans is zeer verschillend. I.h.a. zijn de opmetingen in het begin van de periode van 1812-1831 met grotere nauwkeurigheid verricht dan de latere. Daar men van Z. naar N . heeft gewerkt, zal men in N. Brab. vele goede, in Friesland en Gron. vele slechte minuutplans vinden. De veranderingen in de eigendoms- en cultuurtoestand werden aanvankelijk weinig accuraat bijgehouden, zodat daardoor de kwaliteit van de kaart aanmerkelijk werd aangetast.
In 1838 werden nieuwe bepalingen betreffende de overdracht van onroerend goed en zakelijke rechten en de vestiging van hypotheken ingevoerd. Acten van overdracht van onroerende zaken en vestiging van zakelijke rechten moesten in de openbare registers worden overgeschreven. De hypotheken moesten worden ingeschreven en de ligging van het bezwaarde goed moest worden aangegeven door de kadastrale aanduiding. Hierdoor kreeg het k. grotere verantwoordelijkheid en kon een verbetering in de bijhouding der kaarten en in de administratie niet achterwege blijven.
De veranderingen in de kadastrale toestand teerden op het terrein opgeinelen en de veldaantekeningen werden bewaard. Elke wijziging werd aangegeven op een hulpkaart. Dat is een copie van het minuutplan betrekking hebbend op de gewijzigde percelen. In deze hulpkaart werd de vervallen toestand in blauw, de nieuwe in rood getekend.
Daar de minuutplans in hun oorspronkelijke toestand bewaard moesten blijven, werd een copie van het gehele plan gemaakt, het bijblad, waarop de veranderingen werden bijgehouden.
Jaarlijks worden dan ook alle veranderingen waarvan hulpkaarten bestaan op dit bijblad aangebracht. Minuutplan, hulpkaarten en bijblad geven dus een volledig overzicht van de geschiedenis van het kadastrale perceel sedert 1838.
Daar dit kaartmateriaal een grafische afbeelding van het terrein geeft, die met beperkte nauwkeurigheid de ligging van grenzen aan kan geven, is het noodzakelijk dat voor meer precieze gegevens de veldaantekeningen worden geraadpleegd.
Van het bijgehouden bijblad werden 3 copieën gemaakt:
1. het veldplan dat door de landmeters, ter oriëntering, wordt meegenomen naar het terrein;
2. het nette-plan, dat bestemd is voor de kadastrale boekhouding, voorn. als hulpmiddel bij de voorlichting van het publiek;
3. het gemeenteplan, dat dienst doet om de ingezetenen op eenvoudige wijze te kunnen inlichten omtrent vele problemen, die met de ligging van gronden en gebouwen tezamenhangen.
De eigenlijke administratie wordt gevoerd aan de bureaux voor bewaring van hypotheken en k. Het overzicht van bestaande rechten op de grond wordt gegeven in de kadastrale legger.
Ten einde op de hoogte te blijven van de stand der rechten op de grond, moet iedere acte van overdracht op het hypotheekkantoor worden aangeboden. Deze wordt dan woordelijk in de registers overgeschreven.
Uit de overgeschreven acte worden de nodige gegevens geput voor het bijhouden van de legger. Komen in de acte gedeelten van percelen voor, dan worden de nieuwe grenzen door de landmeetkundige dienst opgemeten en worden nieuwe percelen gevormd. Ten einde het publiek de nodige inlichtingen te verschaffen, wordt aan de kadastrale boekhouding gelegenheid gegeven legger en kaarten in te zien ol kunnen extracten uit de legger of uit de kadastrale kaart worden verkregen.
Ook de hypothecaire boekhouding is gebaseerd op de kadastrale aanduiding. D.m.v. het borderel van inschrijving wordt bekend, op welke percelen hypotheek rust.
Via een naamwijzer en een percelenregister heeft men toegang tot het register van inschrijving. Hoewel krachtens de wetgeving de betekenis van de kadastrale kaart slechts betrekkelijk is, heelt deze zijn belang in de loop der jaren steeds duidelijker weten te bewijzen door de kwaliteit van het kaartwerk gelijke tred te doen houden met de eisen, die het maatschappelijk leven stelde. Vele gemeenten werden volgens moderne landmeetk. methoden hermeten. De hulp, die het k. moest verstrekken bij uitbreiding van gemeenten, aanleg van wegen en kanalen enz. maakte het noodzakelijk, dat naast de gewone bijhoudingsdienst een dienst voor bijzonder landmeetk. werk wordt ingesteld.
Tevens ontstond er een nauwe samenwerking met de landmeetk. diensten van
Waterstaat en gemeenten. Zeer intensief is ook de samenwerking tussen k. en de ruilverkaveling. Uitgegaan wordt van de bestaande kadastrale indeling om ten slotte na een ingewikkeld proces, dat gevoerd wordt aan de hand van kaarten en registers, te komen tot de nieuwe indeling. Deze nieuwe rechtstoestand wordt dan ten gevolge van het feit, dat de landmeter van het k. het kartografische en gedeeltelijk ook het juridische deel van het werk heeft verzorgd, tegelijk met het overschrijven der ruilverkavelingsacte, bij het kadaster bekend en verwerkt.
A. KRUIDHOF
(België) Het k. is in België van Frans-revolutionnaire oorsprong. Door de decreten van 23 Nov. 1790 en 3 Primaire, Jaar VII, werden voor de eerste maal de grondlasten behoorlijk georganiseerd. Deze organisatie veronderstelde een juiste beschrijving en schatting van de onroerende goederen, die bij de wet van 27 Jan. 1808 aan het k. werd opgedragen.
Het k. streefde dus, bij zijn oorsprong, een uitsluitend fiscaal doel na. Onmiddellijk bleek echter, dat het voor burgerlijke aangelegenheden van groot nut zou zijn. Talrijke wetten doen beroep op de kadastrale gegevens, terwijl de notarissen er
gebruik van maken ter identificatie van de goederen, die het voorwerp zijn van de rechtshandelingen die zij in acten vastleggen.
De thans voor de kadastrale procedure geldende voorschriften zijn voorn. vervat in de K.B.s van 26 Juli 1877 en 3 Sept. 1930. Deze procedure omvat verschillende bewerkingen nl. betrekking hebbende op de identificatie en op de schatting der te kadastreren goederen; op de bewaring van de kadastrale gegevens en op die, welke met de herziening van de kadastrale waarde verband houden. Een algemene herziening van het k. is in bewerking.
J. RONDOU.