Agrarisch Encyclopedie

Veerman (1954)

Gepubliceerd op 21-01-2021

Bliksem

betekenis & definitie

1. (natuurk.) B. is de electrische ontlading tussen een wolk en de aarde of tussen de wolken onderling. De bliksem ontstaat daar, waar het electrische veld het sterkst is; aan de uiteinden van het ontladingskanaal wordt aanvankelijk een zeer grote veldsterkte aangetroffen, waardoor het kanaal in twee richtingen verder zal groei en.

Soms zal het groeiproces plotseling tot stilstand komen, waarna de bliksem uitdooft (ontlading tussen de wolken onderling), maar soms ook zal de bliksem zich naar de aarde uitbreiden. Dit laatste geval is nauwkeurig onderzocht. Daarbij is gebleken, dat het verschijnsel, dat het oog als een bliksemstraal ziet, bestaat uit een aantal ontladingen, die snel op elkaar volgen. De bliksem wordt ingeleid door een zwakke voorontlading, die zich in verreweg de meeste gevallen van de wolk naar de aarde verplaatst. Deze voorontlading wordt gevolgd door een tweede ontlading, die zich met schokken voortbeweegt. Zodra deze ontladingen de aarde hebben bereikt, waarmede het bliksemkanaal dus is gevormd, beweegt zich de hoofdontlading van de aarde naar de wolk. Dan heeft de eerste ontlading van de bliksemstraal plaats gevonden, waarop in de regel meer ontladingen volgen, die echter niet worden voorafgegaan door een schoksgewijs bewegende voorontlading, maar door cen ontlading, die een eenparige snelheid heeft (z. ook Onweer).

2. (volkskunde) In het volksgeloof kent men verschillende gebruiken, die tegen blikseminslag beveiligen. Zo meent men, dat de bliksem niet zal inslaan als er huislook op het dak groeit en dat de vlier het onweer afweert (z. Beschermende planten). Ook hangt men ter beveiliging wel een Sint-Janstros op aan de buitenkant van de muur. Deze Sint-Janstros bestaat uit korenbloemen, notebladen en Sint-Janskruid. In het Z.O. van Ned. en de aangrenzende gebieden verbrandt men onder het bidden van de huiszegen of de rozenkrans een z.g. kruidwis, dat is een bouquet van bepaalde kruiden.

Een kruis op de muur zou ook het huis voor blikseminslag bewaren (z. Afweertekens). Elders meent men, dat de aanwezigheid van een zwaluwnest of een ooievaarsnest het huis tegen de bliksem behoeden. Meer waarde moet worden gehecht aan de raad bij onweer nooit onder een eik te gaan schuilen, maar liever onder een beuk of hazelaar.