(Russisch: Tsjernosem', Oekrains: Tsjernosjom) noemt men de om zijn vruchtbaarheid beroemde grond in Rusland, die zich in een brede zone van de Proet tot de Wolga uitstrekt en daar een tot 20 m dikke laag vormt, die uitermate geschikt is voor akkerbouw, vnl. graanverbouw. Zwarte aarde ontstaat onder temperatuurs- en vochtigheidsverhoudingen, uitgedrukt in de regenfactor 40-60 (z grond, 2, grondsoorten).
Op de overgang van het bos naar de droge steppen zijn tengevolge van de wisseling van droogte en vochtigheid de ten dele verweerde plantaardige humusstoffen geleidelijk in de bodem gedrongen. Voor zover de minerale bodem reeds grotendeels uit löss bestond, heeft de zwarte aarde een zeer grote natuurlijke vochtigheid. Ook op andere leemhoudende gronden heeft zich de zwarte aarde ontwikkeld.
