zijn de beginwoorden van de veel omstreden bulle, uitgevaardigd door paus Bonifacius VIII op 18 Nov. 1302. Hierin gaf de paus onder het beeld van twee zwaarden, als symbool van ’s paus- en geestelijke en tijdelijke macht, een uiteenzetting van de verhouding van Kerk en Staat, zoals die in de Middeleeuwen, toen westelijk Europa zo goed als geheel Katholiek was, werd opgevat.
Vanwege de ineenstorting van de uniforme geloofsstaat moesten echter de oude beginselen voor nieuwe plaats maken. Deze werden door paus Leo XIII in zijn encycliek Immortale Dei van 1 Nov. 1885 nader aangeduid.
