betekent eigenlijk waarneming, toezicht, gebruik, regel. In de middeleeuwse rechtstaal werd met dit woord een speciaal gewoonterecht aangeduid, binnen sommige rechtspersonen geldend en steunend op de toestemming der leden, of ook een feitelijk gebruik, zonder rechtskracht, of nog een gewoonterecht in vorming.
In het kerkelijk recht wordt verder nog van observantie gesproken om aan de kerk verschuldigde bijdragen aan te duiden en ook nog voor het zich strikt houden aan de voorschriften van een kloosterregel (z observanten).
