Russisch revolutionnair propagandist en organisator (1885 - Petrograd 16 Mrt 1919), kwam reeds in zijn gymnasiasten-jaren te Nizjni Nowgorod in de arbeidersbeweging naar voren. Op grote schaal verspreidde hij illegale literatuur in de Wolgasteden en de Oeral en bouwde er een sociaaldemocratische organisatie op.
Enige malen tot gevangenisstraf veroordeeld, werd hij in 1910 naar Oost-Siberië verbannen, vanwaar hij tot zeven keer toe ontvluchtte. Eind 1912 hernam hij zijn agitatorische arbeid in Petersburg, begin 1913 werd hij opnieuw, samen met Stalin, verbannen om eerst na de Februarirevolutie terug te keren. Na de Octoberrevolutie ontwikkelde hij grote activiteit als lid van het Centraal Comité der bolsjewistische partij.
