als wijsgerige term wordt gewoonlijk niet zozeer letterlijk bedoeld in de zin van ontkenning van ratio, dus als onverstandig of onredelijk; het betekent eerder a-logisch, buiten-redelijk; een waarde-oordeel dus: dat wat vreemd is aan of zelfs strijdig met de rede (zowel boven de rede uitgaand als daaronder blijvend).Bij E. Meyerson is het irrationele, datgene wat ons verstand te boven gaat.
Schopenhauer acht de wil irrationeel, Bergson het leven en de intuïtieve kennis. In pejoratieve zin vat W. Moog het irrationele op; voor hem is er niets dat aan het denken vreemd is.
