zijn een ontwikkelingsproduct van de betrekkelijk jonge sintermetallurgie. Het zijn geen gesmolten metaallegeringen maar zij worden verkregen door het onder druk in poedervorm samensinteren van carbiden van metalen, die een hoog smeltpunt hebben, zoals wolfram, molybdeen, titaan, met een lager smeltend metaal, zoals cobalt of nikkel, als bindmiddel.
De grote hardheid — 1500 tot 1700 Vickers — danken zij aan deze carbiden. Door het hoge gehalte van carbiden (ca 92 pct) behouden de snijkanten van het hardmetalen gereedschap ook bij hoge temperatuur hun hardheid en scherpte, waardoor de snijsnelheid bij het bewerken van metalen zeer hoog gekozen kan worden. Ten gevolge van de brosheid is de spaandoorsnede kleiner maar desondanks de afgenomen hoeveelheid metaal belangrijk groter dan bij snelstaal. Deze brosheid en de hoge prijs zijn oorzaken dat alleen het snijdende gedeelte, meestal in de vorm van geslepen plaatjes welke op het stalen lichaam van het gereedschap worden gelast of gesoldeerd, van hardmetaal wordt gemaakt. Voor de vormgeving geeft de sintermethode belangrijke voordelen omdat vrijwel elke gewenste vorm kan worden vervaardigd met een minimum aan nabewerking.De grote hardheid en slijtvastheid hebben vele nieuwe toepassingsgebieden mogelijk gemaakt. Hardmetaal is bijv. zeer geschikt voor het bewerken van glas, porselein en kunststoffen, alsmede voor het vervaardigen van trekringen voor het trekken van draad.
De samenstelling van hardmetalen is zeer verschillend. De eerste bekende soorten, zoals Widia (1922), bestonden uit wolframcarbiden met cobalt als bindingsmiddel. De toevoeging van titaancarbiden bleek later nog een belangrijke verbetering te geven. Meestal valt de samenstelling onder de volgende specificatie:
60-90 pct wolfram
3-13 pct cobalt
0-25 pct titaan
5,5-10 pct koolstof
0—1 pct chroom
½-1 pct ijzer
In vele landen worden hardmetalen van diverse samenstelling onder allerlei vormen in de handel gebracht. De bekendste zijn Widia, Titanit (Cutanit) en Böhlerit. In Nederland wordt Walramit gemaakt, hoofdzakelijk bestaande uit wolframcarbiden.
Soms wordt het cobalt geheel of gedeeltelijk door nikkel vervangen en het wolfram geheel of gedeeltelijk door een combinatie van molybdeen en titaan. Het s.g. varieert van 8 tot 14.
IR A. F. E. JANSEN
Lit.: R. Kieffer en W. Hotop, Pulvermetallurgie und Sinter-werkstoffe (2de dr., Berlin 1948); E. Hirschfeld, Hartmetalle; P. Schwarzkopf, Powder Metallurgy.
