plattelandsgemeente (voormalige grietenij) in de prov. Friesland, 5918 ha groot met (1950) 5217 inw., van wie (1950) 81 pct.
Prot., 5 pct R.K. en 14 pct zonder gezindte, die door de gemeente Franeker in twee delen gescheiden wordt. De bodem is kleigrond en de beschikbare cultuurgrond voor 32 pct als bouwland (vooral in het N.) en voor 68 pct als grasland in gebruik. Landbouw en veehouderij vormen het hoofdbestaansmiddel. Tot de gemeente behoren de dorpen Boer (1950 93 inw.), Schalsum (213 inw.), Ried (475 inw.), Peins (365 inw.), Zweins (208 inw., waaronder het gehucht Kingmatille), en Dongjum (343 inw.) in het N.W. deel; Tzum (Tjum of Tjzum, 1123 inw.), Hitzum (332 inw.), Achlum (932 inw.), Midlum (847 inw., waaronder het gehucht Koningsbuurt), en Herbaijum (285 inw.). Het gemeentehuis staat te Franeker.Lit.: H. W. Steenstra, Oudheidk. aant. v. d. dorpenen kloosters der grieteny F. (Franeker 1836).
