Van de metaalzouten van fluorwaterstofzuur, de fluoriden, zijn de alkalizouten: NaF, KF en ammoniumfluoride de belangrijkste. Deze hebben enige toepassing voor desinfectie en naast zinkfluoride voor houtconservering.
De zure zouten, zoals kalium en ammoniumfluoride KHF2, NH4HF2 in oplossing zijn etsmiddelen. Ook in textieldrukkerijen vinden sommige fluoriden toepassing. Zilverfluoride is oplosbaar in water in tegenstelling tot de andere zilverhaloïden. Calciumfluoride CaF2 komt als vloeispaath of fluoriet veel voor, doch slechts op weinig plaatsen in winbare vorm. Het is de naam van het regulair kristalliserende mineraal, kleurloos of gekleurd (geel, groen, blauw, paars, rood), en wordt o.a. door pneumatolyse gevormd. In de ijzerindustrie wordt het als vloeimiddel toegepast en voorts wordt het in de scheikundige industrie gebruikt (z fluor en daaronder fluorverbindingen). Voor de bereiding van fluorwaterstofzuur is een bijzonder zuivere kwaliteit nodig, die slechts weinig kwarts bevat. Verreweg het grootste deel wordt echter gebruikt als vloeimiddel bij de ijzerbereiding ter verbetering van de slakvorming met kalksteen. Voorts wordt het gebruikt bij de bereiding van sommige glassoorten en als troebelingsmiddel bij de vervaardiging van email en melkglas. De zeer zeldzaam voorkomende heldere, kleurloze kristallen vinden toepassing voor speciale optische doeleinden, o.a. microscooplenzen. Meestal is het natuurlijke fluoriet violet of groen gekleurd door geringe verontreinigingen. Het vertoont dan het verschijnsel van de hierna genoemde fluorescentie, het bij belichting met violet en vooral zeer duidelijk met ultraviolet licht uitzenden van licht van andere golflengte i.c. blauw (z luminescentie). Van betekenis zijn vooral de kunstmatige kryolieth (z aluminium) Na3AlF6 en de silicofluoriden, afgeleid van het overeenkomstige zuur H2SiF6, kiezelfluorwaterstofzuur. De bron voor het kiezelfluorwaterstofzuur zijn de afgassen van de superphosphaatbereiding. Door omzetting met soda en aluminiumsulfaat wordt hieruit het kunstmatige kryolieth bereid. De oplossing van kiezelfluorwaterstofzuur zelf werkt desinfecterend en als conserveringsmiddel (giftig). Van de zouten zijn het natriumzout en het bariumzout insecticiden (kakkerlakken, sprinkhanen en het blijvend motvrij maken van tapijten) en ratten vergift. Ook kryolieth wordt wel als insecticide gebruikt. Een oplossing van de magnesiumverbinding wordt gebruikt om het oppervlak van voorwerpen uit gips of beton te verharden door vorming van het calciumzout (fluateren, ook fluatiseren).Belangrijk is het inwerkingsproduct van HF op glas en andere silicaten, het gasvormige SiF4, k.pt —90 gr. C. Dit laatste lost in water op onder vorming van het kiezelfluorwaterstofzuur H2SiF6 (zie hierna). Het boortrifluoride BF3 ontstaat op overeenkomstige wijze (z borium). Wat verdere vluchtige fluoriden betreft, zij hier ook vermeld het wolfraamfluoride WF6, k.pt 17 gr. C., het zwaarste gas, en vooral het UF6, een vluchtige vaste stof, die bij 56 gr. C. sublimeert en die een belangrijke rol speelt als tussenproduct bij de winning van zuiver uranium en bij de afscheiding van U235 voor atoomsplijting en atoombom (z atoom).
PROF. DR J. A. A. KETELAAR
Lit.: Fluorine Chemistry symposium, Ind. Eng. Chem. 39, 236 (1947); Ullmann Enz. techn. Chemie, 5, 403 (1930); Thorpe’s Dict. of Applied Chemistry 5, 273 (1941); Recent German research work on: fluorine and fluorine compounds, FIAT final report Nr. 1114.
