betekent in het algemeen een van een octrooi of patent voorziene maatschappij. In Engeland was de eerste chartered company de Russia Company, die in 1554 werd gesticht en in 1613 een stuk van Spitsbergen annexeerde.
Spoedig volgden de Levant Cy en de Eastland Cy. Een opbloei beleefde het stelsel, toen in diverse landen Oost- en West-Indische Compagnieën tot stand kwamen.De East India Company werd in 1600 opgericht en bleef, hoewel de India Act van 1784 haar bevoegdheden bekortte, tot 1858 bestaan toen de staat haar plaats innam. De beroemde Hudson’s Bay Cy bestaat nog altijd. Het karakteristieke dezer Chartered Companies was het handelsmonopolie, dat zij tegelijk met vrijwel souvereine bestuursrechten over veelal nog te veroveren gebieden bij haar octrooi verwierven. De charters waren van mercantilisme doortrokken.Meer moderne Chartered Companies ontstonden in Engeland voor jonge overzeese gebieden, zo voor Oost- en voor Zuid-Afrika. Zij dienden tegelijk handels- en imperiale belangen. Het verschil met de oude Chartered Company is echter, dat geen handelsmonopolie werd verleend en de staatssecretaris voor koloniën toezicht moest houden op de politieke gestie dezer lichamen. Dit heeft echter niet belet, dat met name de British South Africa Company (kortweg de Chartered Company), die Cecil Rhodes in 1889 stichtte, de regering in het moederland soms voor ongewenste faits accomplis plaatste (Matabelen-opstand, verscherping van de verhouding tot de Boeren-republieken).
Men kan zeggen, dat het stelsel van Chartered Company met bestuursrechten indruist tegen een moderne opvatting van koloniseren. In het Zuidafrikaans spraakgebruik wordt met „Chartered Company” steeds die van Rhodes bedoeld.
Lit.: Cawston and Keane, The early chartered companies (1896); D. Hannay, The Great Chartered Companies (1926).
