Vaderland noemt men het land, waar men geboren is. De vaderlandsliefde kan gehechtheid zijn aan den grond, waarop men het levenslicht aanschouwde, doch deze, welke juist bij de minst beschaafde volken het sterkst is, heeft weinig of geene zedelijke waarde. Eene meer verhevene vaderlandsliefde is innige belangstelling in het volk, waartoe men behoort, en de maatschappij, waarin men is opgegroeid, alzoo in de stoffelijke en verstandelijke welvaart onzer medeburgers.
Zulk eene vaderlandsliefde verheft zich boven de eenzijdigheid, die in den vreemde niets goed kan zien, — eene eenzijdigheid, welke vooral de oude Grieken en Romeinen aankleefde, die andere volken met den naam van barbaren bestempelden. De echte, onbekrompene vaderlandsliefde is zeer wél overeen te brengen met de eischen der algemeene menschenmin, met die van het wereldburgerschap, — het ideaal eener toekomst, waarin alle volkeren met elkander verbroederd zijn.
