Stuttgart, de hoofd- en residentiestad van het koningrijk Würtemberg, ligt in eene komvormige verbreeding van het Nesenbachdal, hetwelk zich 1 Ned. mijl vandaar met het Neckardal vereenigt. De stad is van alle kanten door wijngaarden, tuinen en villa’s omgeven en wordt door de 1100 Ned. el lange Konings- en de hieropvolgende Maria-straat in de Boven- en Benedenstad verdeeld, welke laatste de ovale Oudstad omvat.
Behalve genoemde straten behooren de Neckar-, Olga-, Alexander-, Hohenheim-, Uhland-, Göthe-, Silberburg- en Reinsburgstraten en onder de pleinen de Planie, het Oude en het Nieuwe Slotplein, het Dorothea-, Charlotte-, St. Leonhard-, Wilhelms-, Post-, Markt-, Hospitaal- en Feuerseeplein tot de voornaamste. De merkwaardigste gebouwen zijn er: het Nieuwe Residentieslot, in 1746—1807 gebouwd en van binnen met vele kunstgewrochten versierd, — het Oude Slot, op welks voorplein zich het ruiterstandbeeld van Eberhard met den Baard verheft, — de Hofschouwburg, met 4 bronzen standbeelden van Braun, — de Académie, met woningen van Hofbeambten en met de hoofdwacht, — het Wilhelmspaleis, in 1840 in Italiaanschen stijl opgetrokken, — het paleis van den Kroonprins, — het Paleis der Vertegenwoordiging, — het Muséum van beeldende kunst, — de Koningsbouw, met winkels en met de Beurs, — de gebouwen der Koninklijke bibliotheek, — de Kanselarij, — het Paleis van Justitie, — het Postkantoor, — de Polytechnische school, — het Spoorwegstation, — en eenige hospitalen en schoolgebouwen.
Er zijn 9 Luthersche, 1 Gereformeerde en 2 R. Katholieke kerken, onder welke zich eenige zeer fraaije bevinden, benevens eene in Moorschen stijl gebouwde synagoge. Op het Slotplein verheft zich sedert 1841 eene gedenkzuil ter hoogte van 18 Ned. el, met eene Victoria gekroond, en op het Schillerplein vindt men het door Thorwaldsen gemodelleerde standbeeld van dien dichter. Men heeft voorts in Stuttgart een gymnasium, een reaalgymnasium, eene hoogere reaalschool, 3 hoogere burgerscholen voor meisjes, eene polytechnische school, een nijverheids-, handels-, muziek- en veeartsenijschool enz. Van belang is er de Koninklijke verzameling voor kunst en wetenschap, met eene boekerij van 400000 deelen, voorts met schilderijen, beeldhouwwerken, oudheden, munten en voorwerpen uit de natuur. Daarenboven heeft men er de verzameling van Vaderlandsche oudheden, de schilderijenverzameling der kunstvereeniging, de doorloopende tentoonstelling, de praeparaten der veeartsenijschool, den dierentuin enz.
Van de inrigtingen van weldadigheid noemen wij: het burger-hospitaal, het armenhuis, de Olga-stichting, het diakonessenhuis en eene armeninrigting voor orthopaedie. Stuttgart is de zetel van de departementen van algemeen bestuur, van een hooggeregtshof, van een Evangelisch consistorie, van een R. Katholieken kerkeraad, van statistieke en topographische bureaux, van de directie der mijnen en van onderscheidene lagere regtbanken. Met een vrij groot garnizoen telt de gemeente ruim 107000 inwoners, van welke ruim 98000 in de eigenlijke stad gevestigd zijn. De gemeente bestaat uit 91500 Protestanten, ruim 13000 R. Katholieken en 2300 Israëlieten.
De nijverheid is er niet onbelangrijk; vooral heeft men er vele bierbrouwerijen, verwstoffen-, piano-, harmonium-, meubel-, sigaren- en rijtuigfabrieken, klokkengieterijen, wol- en katoenweverijen, leerlooijerijen, papier- en stroohoedenfabrieken, glasblazerijen, porselein-, machinen-, chocolade-, suiker-, azijn- en meelfabrieken. Ook bloeit er een uitgebreide handel. Na Leipzig bekleedt Stuttgart met betrekking tot den boekhandel den eersten rang in Duitschland; er zijn niet minder dan 102 boek- en kunstwinkels, vele boekdrukkerijen, lettergieterijen, steendrukkerijen, ateliers voor houtgravure, voor photographie enz. Het ontbreekt er niet aan wissel- en credietbanken en aan verzekeringsmaatschappijen, en spoorwegen verbinden Stuttgart met de voornaamste steden van Midden-Europa. Wijders zijn er fraaije wandelplaatsen, zooals het Park bij het Nieuwe Slot, de Silberburggarten, de Planie, de aanleg bij de Seidenstrasze enz. Tusschen Stuttgart en het naburige Kannstatt ligt de voorstad Berg.
Men ontmoet Stuttgart het eerst in eene oirkonde van het jaar 1229. Door graaf Eberhard de Doorluchtige, wiens nabijgelegen burgt Würtemberg in 1311 was verwoest, werd zij in 1320 tot residentie verheven, en door zijne opvolgers, vooral door graaf Ulrich (1436), uitgelegd, verfraaid en tot hoofdstad gekozen van alle Würtembergsche landen. De verplaatsing des residentie naar Ludwigsburg door Eberhard Ludwig (1724) berokkende haar weinig nadeel, doch veel schadelijker was het, dat hertog Karl Eugen in 1764 zich wederom derwaarts begaf en er 10 jaar bleef. Tot 1822 had Stuttgart zijn eigen bestuur, doch na dien tijd zijn de stad en haar gebied met den Neckarkreits vereenigd. Van den 5den tot den 18den Junij 1849 hield het zoogenaamde Rompparlement er zijne zittingen, en in September 1857 had er eene bijeenkomst plaats van Alexander I van Rusland met Napoleon III.
