Scheidsmannen. Ieder ingezeten is onderworpen aan de regtsmagt van den regter, hem door de wet aangewezen. Intusschen kunnen geschilvoerende partijen vrijwillig afstand doen van de beslissing des regters, en bij onderlinge overeenkomst de zaak aan door hen gekozene scheidslieden onderwerpen. Dit regt was ook bekend in het Romeinsche regt; het is in de wetgevingen van bijna alle beschaafde natiën opgenomen en aan vaste regels gebonden.
Niemand echter kan er toe gedwongen worden, omdat het eene afwijking is van het gemeene regt, in art. 159 onzer Grondwet erkend met de woorden: „Niemand kan tegen zijn wil worden afgetrokken van den regter, dien de wet hem toekent”. Het Fransche wetboek van Koophandel zag dit voorbij, toen het bepaalde: „Toute contestation entre associés, et pour raison de la société, sera jugée par des arbitres”. De Fransche wet van 23 Julij 1856 onderwierp die kennisneming aan de regtbanken van koophandel en bragt de arbitrage binnen hare juiste grenzen terug. In onze wet is geen gedwongen arbitrage bekend, tenzij partijen omtrent de beslissing van toekomstige geschillen zijn overeengekomen. Arbitrage of compromis is derhalve eene overeenkomst, waarbij twistende partijen scheidslieden benoemen ter beslissing en zich over en weer verbinden, zich aan die uitspraak te onderwerpen.
Zij staat eigenlijk met dading gelijk, weshalve geen ander geschil aan scheidslieden mag onderworpen worden, dan dat voor dading vatbaar is. Hoewel scheidslieden in zeker opzigt met regterlijke magt zijn bekleed, geldt die magt alleen voor datgene, wat partijen daaraan hebben onderworpen en mag zij geen invloed hebben op de regten van derden. Uitspraken van scheidslieden mogen nooit zaken betreffen, die van publieke orde zijn; in zulke aangelegenheden moeten de gewone regtbanken voorzien. Scheidslieden gaan, zoodra zij den hun opgedragen last hebben aangenomen, eene overeenkomst aan met de gedingvoerende partijen, tenzij zij door den regter worden benoemd; in beide gevallen kunnen zij, na het aanvaarden hunner taak, zich daaraan niet onttrekken, Zij moeten het geschil uitmaken en daarbij de regels van procedure volgen, in de acte van compromis vastgesteld. bij gebreke daarvan is hunne regtspraak aan de gewone regelen van het regt onderworpen.
Het hangt van den wil der partijen af, of de uitspraak zal berusten op gronden van wetenschap, dan wel van billijkheid. In het laatste geval doen de scheidslieden uitspraak als goede mannen. Partijen zijn onderworpen aan de uitspraak, die niet vatbaar is voor hooger beroep, tenzij dit in de acte werd voorbehouden. De scheidslieden hebben echter geene magt tot tenuitvoerlegging van hun vonnis.
