Margaretha. Onder dezen naam vermelden w}j:
Margaretha, gravin van Holland en dochter van Willem III, graaf van Holland en Zeeland, en van Jeanne de Valois. Zij trad in 1324 in het huwelijk met keizer Lodewijk van Beijeren en werd den 17den Januarij 1328 te Rome gekroond. Na het kinderloos overlijden van haren broeder Willem IV (1345) werd zij door haar gemaal beleend met de graafschappen Holland en Zeeland. Zij begaf zich terstond naar Henegouwen en werd aldaar gehuldigd onder voorwaarde, dat zij geen geld uit de inkomsten dezer landen zou genieten vóórdat de schulden van haren broeder waren betaald. Zij ging voorts naar Zeeland en vervolgens over Dordrecht naar den Haag (1346), waar zij aan hare onderdanen vele voorregten schonk. Dit wekte echter het misnoegen der edelen, en na een bewind van 7 maanden riep de Keizer haar terug, waarna zij haar gezag overdroeg aan haren tweeden zoon, hertog Willem van Beijeren, die pas 16 of 17 jaar oud was. Zij deed het gedwongen, en tevens met den grootsten weerzin, en zóó ontstond de onverzoenlijke haat tusschen moeder en zoon, die in den beginne gesmoord bleef, maar eindelijk in volle woede uitbarstte, toen een gedeelte der edelen zich tegen Willem verzette en haar terugriep. Zij verscheen en zorgde, dat Willem zooveel mogelijk in zijne magt werd beperkt.
Na haar vertrek uit deze landen bleef zij voorts in Duitschland, verloor er den llden October 1347 haren gemaal en deed den 6den Januarij 1349 volkomen afstand van deze landen aan haren zoon tegen betaling van 10000 oude schilden of 26000 gulden van onze munt. Toen echter de met Margaretha bevriende edelen hier te lande veronachtzaamd werden door Willem, drongen deze er bij haar op aan, dat zij de overeenkomst vernietigen en zelve weder als gravin optreden zou. Zij gaf gehoor aan den wensch door een charter van 27 Mei 1350. Nu ontstond de burgeroorlog tusschen de aanhangers van moeder en zoon, bekend onder den naam van Hoeksche en Kabeljaauwsche twisten. Beide partijen rustten vloten uit, die in 1351 op de hoogte van Veero slag leverden, waar Margaretha de overhand behield, terwijl zij later aan den mond der Maas de nederlaag leed.
Nu vlugtte zij naar Engeland en riep de tusschenkomst in van koning Eduard. Ook Willem nam die bemiddeling aan, doch eerst in 1354 werd een zoen getroffen. De zoon zou vergiffenis vragen en verkrijgen van zijne moeder, en deze laatste zou tegen een jaargeld Holland, Zeeland en Friesland afstaan. Daarna begaf zij zich naar Valenciennes in Henegouwen en overleed aldaar den 23sten April 1356, — volgens anderen den 30sten September 1355.
Margaretha, koningin van Denemarken, Noorwegen en Zweden, wegens hare schoonheid en hare uitstekende gaven de Semiramis van het Noorden genaamd. Zij was eene dochter van Waldemar IV, koning van Denemarken, werd geboren te Kopenhagen in 1352 en trad in 1363 in het huwelijk met Hakon VIII, koning van Noorwegen. Na den dood van haren vader en van haren gemaal voerde zij heerschappij in Denemarken en Noorwegen ten behoeve van haren minderjarigen zoon Olaf. Nadat deze overleden was, werd zij in het gezag gehandhaafd en beklom in 1389 ook den troon van Zweden en bragt den 12den Julij 1397 de Unie van Kalmar tot stand, waardoor gemelde drie rijken vereenigd werden. Ook zocht z{j Sleeswijk bij Denemarken in te lijven, maar overleed op den 28sten October 1412, niet lang na de bemagtiging van Flenzburg.
Margaretha van Bourgondië, de oudste dochter van Philips de Stoute, hertog van Bourgondië. Zij huwde in 1384 met Willem van Beijeren, graaf van Henegouwen, Holland en Zeeland. zij had steeds grooten invloed op hare dochter Jacoba en overleed in 1441.
Margaretha van Anjou, eene dochter van René van Anjou, in naam koning van Sicilië. Zij werd geboren in 1425 en trad in het huwelijk met Hendrik VI, koning van Engeland. Toen men haren gemaal gevangen hield,verzamelde zij krijgsbenden, om hem te verlossen, doch werd geslagen en moest de wijk nemen naar het vasteland. Haar echtgenoot bleef intusschen opgesloten in den Tower en werd door zijne vijanden mishandeld. Wederom verzamelde zij krijgsvolk, deed een inval in Engeland, doch leed ook ditmaal de nederlaag bij Tewkesbury en werd zelve naar den Tower gebragt. Haar zoon was op de vlugt gesneuveld en haar gemaal werd den 21sten Maart 1471 in de gevangenis vermoord. Eerst na 4 jaren verkreeg zij door tusschenkomst van Lodewijk XI tegen een losgeld hare vrijheid en ging naar Frankrijk. Hier overleed zij den 25sten Augustus 1482.
Margaretha van Oostenrijk, eene dochter van keizer Maximiliaan I en geboren den 10den Januarij 1480. Na den dood van hare moeder (Maria, dochter van Karel de Stoute) kwam zij, hoewel slechts 12 jaren oud, als verloofde van den Dauphijn (later Karel VIII), aan het Hof van Frankrijk. De Dauphijn echter trad in het huwelijk met Anna van Bretagne, en Margaretha keerde naar haren vader terug. In 1496 werd zij verloofd aan den Prins van Asturië, en toen zij, op reis naar Spanje door storm beloopen, in levensgevaar verkeerde, maakte zij op haar zelve het bekende grafschrift: Ci gist Margot, la gentil’ demoiselle, Qu’eust deux maris et sy’ mourust pucelle. of: „Hier ligt de bevallige Margaretha, die twee mannen had en toch als jonkvrouw stierf.” Zij volbragt echter haren togt en huwde met den Infant. Toen deze in datzelfde jaar overleed, begaf zij zich in den echt (1501) met Philibert II, hertog van Savoye, die desgelijks na verloop van 3 jaar bezweek. Na den dood van Philips de Schoone benoemde haar vader haar tot landvoogdes der Nederlanden, en zij wist er de algemeene toegenegenheid te verwerven. Zij overleed te Mechelen in 1530 op den lsten December, en in 1850 verrees aldaar een gedenkteeken ter harer eer. Zij heeft eenige geschriften nagelaten.
Margaretha van Parma, eene onwettige dochter van keizer Karel V en van Janneke van der Gheenst, Ghenst of Gheynst, kamerjuffer van de gravin van Hoogenstraaten. Zij werd geboren te Oudenaarde in 1522 en opgevoed te Brussel door mevrouw van Savoye en later door de Koningin van Hongarije, landvoogdes der Nederlanden. Die beide opvoedsters waren tevens hartstogtelijke liefhebsters van de jagt en dit voorbeeld had grooten invloed op Margaretha. zij was forsch en sterk en droeg zelfs een baard. Hare godsdienstige opleiding ontving zij van Loyola, die tevens haar biechtvader was. Reeds in hare vroege jeugd werd zij verloofd aan een prins van Ferrara, doch het huwelijk kwam niet tot stand. Bij de verzoening van paus Clemens VII met den Keizer werd hare hand toegezegd aan Alessandro dei Medici, hertog van Penna, hoewel zij slechts 10 of 11 jaren oud was. De echtverbindtenis werd eenige jaren later gesloten en Alessandro tot hertog van Florence verheven. Hij was echter bij de Florentijnen zeer gehaat en werd in het eerste jaar van zijn huwelijk (1531) door een zijner neven vermoord.
Zeven jaar later trouwde zij met den kleinzoon van paus Paulus III, namelijk met den 13-jarigen Octavio Farnese, hertog van Parma. In 1559 benoemde Philippus II haar tot landvoogdes der Nederlanden, en haar gemaal vergezelde haar naar Brussel. Een Raad van State werd haar toegevoegd ; daarvan was Viglius van Aytta voorzitter, terwijl de prins van Oranje, de graven van Egmond, van Hoorne en van Barlaymont en cardinaal Granvelle leden waren. Zij was gehouden om steeds met Viglius, Barlaymont en Granvelle te raadplegen, zoodat laatstgenoemde weldra al het gezag in handen had, waarover zooveel misnoegen ontstond, dat Philippus zich eindelijk genoodzaakt zag, hem te ontslaan. Nu vermeerderde de invloed van den prins van Oranje en van den graaf van Hoorne, doch de Landvoogdes onderhield steeds geheime briefwisseling met Granvelle. De plakkaten van Karel V tegen de ketters waren onder diens bewind gestreng gehandhaafd, en toen daarin verslapping ontstond, gaf de koning van Spanje daaraan nieuwe kracht en veroorzaakte alzoo het uitbarsten van den Tachtigjarigen Oorlog.
De Landvoogdes, geroemd als weldadig en verstandig, zocht zich in die moeijelijke omstandigheden te schikken door ontwijkende antwoorden, door schijnbare toegevendheid, door het zaaijen van verdeeldheid en door dergelijke kunstenarijen. Toen zij op die wijze de eensgezindheid der edelen ondermijd had, werd de prediking der Protestantsche leer verboden, de vrijheid van godsdienst opgeheven, de beeldenstorm gestraft en ieder aanhanger der nieuwe leer te vuur en te zwaard vervolgd. In onderscheidene steden werden 60 tot 3001 ketters teregtgesteld. Niettemin was zij hoogst misnoegd over de daden van Alva, vooral over de gevangenneming der graven van Egmond en van Hoorne, zoodat zij haar ontslag vroeg en in het laatst van 1567 of in den aanvang van 1668 naar Italië terugkeerde. Na verloop van een dozijn jaren bragt zij nogmaals een bezoek aan de Nederlanden, en wel toen Parma, haar eenige zoon, er als opvolger van don Jan van Oostenrijk het bevel voerde. Zij toefde er omstreeks 3 jaren en vertrok in September 1583 uit Namen weder naar Italië, waar zij te Ortona in het koningrijk Napels haar verblijf hield en in het laatst van Januarij 1586 overleed.
Margaretha (Margot) van Frankrijk of van Valois, eene dochter van Hendrik II en van Catarina dei Medici. Zij werd geboren te St. Germain in Laye den 14den Mei 1553 en aan het hof harer broeders Frans II en Karel IX opgevoed. Zij onderscheidde zich door ongemeene schoonheid en bevalligheid en trad in het huwelijk met Hendrik van Navarre (later koning Hendrik IV). Het trouwfeest (24 Augustus 1572) draagt nog altijd den naam van Bloedbruiloft (zie onder Hugenoten).
Zij was niet in staat, de liefde van haren echtgenoot te verwerven. Eenigen tijd vertoefde zij bij hem te Pau en vertrok toen naar Parijs,waar zij een losbandig leven leidde. Toen voorts Sixtus V in 1585 den banvloek uitsprak over haar gemaal, vatte zij tegen laatstgenoemde de wapens op. In 1599 kwam het tot eene echtscheiding, waarna zij zich in 1605 te Parijs vestigde en er den 27sten Maart 1615 als laatste telg van het huis van Valois overleed. Hare „Mémoires” zijn in 1648 in het licht verschenen.
Margaretha van Valois, eene dochter van Karel van Orleans, hertog van Angoulême. Zij werd geboren den llden April 1492 en trouwde op haar 17de jaar met Karel, hertog van Alençon, die in den slag bij Paia sneuvelde (1525). Twee jaren later trad zij in het huwelijk met Henri d'Albret, koning van Navarre, wien zij een zoon schonk, die vroeg overleed, en eene dochter, die later de moeder werd van Hendrik IV. Zij overleed den 21sten December 1549. Hare bevalligheid, haar verstand en hare zorg voor hare onderdanen worden zeer geroemd. Zij schreef: „Miroir de l’ame pécheresse (1533)”, — voorts eene verzameling vertellingen, getiteld: „Les amants fortunés (1558 en later)”, — en gedichten onder den titel: „Marguerites de la Marguerite des princesses, très illustre reine de Navarre (1547)”, terwijl Génin in 1841 hare brieven heeft uitgegeven.
