Onder dezen naam vermelden wij:
James Lancaster, de eerste Britschen zeeman, die bevel voerde over eene naar OostIndië bestemde vloot. Hij ging den 10den April 1591 te Plymouth met 3 schepen onder zeil en bereikte met 2 van deze Malakka. In December 1592 aanvaardde hij den terugtogt, doch werd door storm naar West-Indië gedreven, waar hij op een eilandje nabij San Domingo met 21 man aan land ging, waarna de overigen verraderlijk wegzeilden. Intusschen werden zij door een Fransch schip uit hun ellendigen toestand gered, en kwamen in 1593 weder in Europa. In Februarij 1601 werd Lancaster wederom naar de Oost-Indische wateren gezonden. Op dezen togt sloot hij onderscheidene voordeeligehandelsverbindtenissen en keerde, na het verduren van menig gevaar, in 1603 met eene rijke lading in zijn vaderland terug. Op grond van zijne mededeelingen rustte de Engelsche regéring eenige schepen uit, die onder de kapiteins Hudson en Weymouth eene noordwestelijke doorvaart zouden opsporen, en ter zijner eer werd eene straat in het noordpoolgewest door Baffin met den naam van Lancastersound bestempeld. Hjj werd tot ridder benoemd, en overleed in 1620.
Joseph Lancaster, de uitvinder en voorstander van bet stelsel van wederkeerig onderwijs (zie ook onder Bell). Hij werd geboren te Londen den 25sten November 1778, ontving van zijn vader, een voormalig krijgsman die in kommerlijke omstandigheden verkeerde, eene vrjj goede opvoeding en opende in 1798 in een der meest verwaarloosde wijken van Londen eene lagere school. Bewogen door de ellende en den verwilderden toestand der bevolking, peinsde Lancaster op middelen om de instandhouding zijner inrigting zoo goedkoop mogelijk te maken, opdat ook de armste kinderen haar zouden kunnen bezoeken. Op deze wijze kwam hij allengs tot de methode van het wederkeerig onderwijs, zonder eenige kennis te dragen van dergelijke pogingen, die elders — ja, zelfs van 1793—1797 in Londen door Bell, doch zonder de gewenschte gevolgen — waren aangewend. Intusschen vond Lancaster in lord Somerville, den hertog van Bedford en anderen milde beschermers, zoodat hij een afzonderlijk schoolgebouw kon doen verrijzen, waar in 1805 bijna 1000 kinderen kosteloos onderwijs ontvingen. Ter zelfder tijd stichtte hij een dergelijk instituut voor 300 meisjes, waarop zijne beide zusters zich met het onderwijs belastten. Allengs klom het aantal zijner begunstigers en het bedrag der ingeteekende gelden werd hooger. In den zomer van 1805 gaven ook koning George lII en het Hof hem aanzienlijke sommen ten geschenke , zoodat hij eene normaalschool stichtte en het voornemen koesterde zijne methode over het geheele rijk te verspreiden.
Lancaster behoorde tot de secte der Kwakers; hij nam kinderen van elke geloofsbelijdenis op in zijne school en zorgde, dat zij zelven den Bijbel konden lezen en verstaan. Hierdoor echter werd de naijver gewekt der Anglicaansche geestelijkheid; door haren invloed ontstond eene vereeniging, die Lancaster tegenwerkte, hem van onderstand beroofde en Bell uit Schotland ontbood, om dezen, geholpen met overvloedige hulpmiddelen, dezelfde methode van onderwijs te doen verbreiden, maar in orthodoxen geest. Weldra geraakte Lancaster in schulden, ten bedrage van 6000 pond sterling, maar vond ook 2 edelmoedige vrienden, Corston en Fox, die in 1808 met hem desgelijks eene vereeniging vormden, om het begonnen werk voort te zetten. Intusschen gevoelde Lancaster, dat die vereeniging zijne zelfstandigheid bedreigde, weshalve hij aan haar tegen verpligting, om zijne schuldeischers te voldoen, zijne schoollokalen overdroeg, en in 1813 te Tooting eene nieuwe school stichtte, waar hij volgens zijne methode ook in de hoogere wetenschappen onderrigt wilde geven. Doch ook hierdoor stak hij zich in schulden, en daar hij geen bijstand kon vinden, ging hij eerlang bankroet. Vervolgd, belasterd, door ziekte geteisterd, vertrok hij in 1816 naar Amerika, waar hij in 1820 in de pas gestichte republiek Columbia in den president Bolivar een warm begunstiger vond, die een ruim veld voor hem opende.
De staatkundige gesteldheid des lands vernielde echter reeds na verloop van weinige jaren de vruchten van zijn arbeid, en toen Bolivar in 1829 aftrad, zag Lancaster zich van allen steun beroofd. Nu begaf hij zich naar de Vereenigde Staten van Noord-Amerika, waar men evenwel weinig acht op hem sloeg, daar zijne methode er reeds in 1808 was ingevoerd. In 1830 ging hij naar Canada, doch ook daar vond hij geen heil, zoodat hij weldra naar New-York terugkeerde. Hij leefde voorts van een klein jaargeld, dat men door inteekening had bijeengebragt, en overleed den 24sten October 1838. Zijne methode van onderwijs beschreef hij in het werk: „Improvement in education (1805).”
