Gelijkenissen zijn verdichte verhalen, die het voorkomen hebben als waren zij aan de gebeurtenissen van het dagelijksch leven ontleend, terwijl zij ten doel hebben, in dat aanschouwelijke kleed eene belangrijke waarheid of eene ernstige zedeles duidelijk te maken en krachtig aan te dringen. Zij onderscheiden zich dus van de fabelen daardoor, dat de voorstelling tot het gebied der mogelijkheden behoort, hetwelk niet het geval is, wanneer bij voorbeeld dieren sprekend worden ingevoerd. Vooral in het bloemrijk Oosten maakten weleer de volksleeraars gaarne gebruik van gelijkenissen. Hierdoor immers wisten zij hunne hoorders te boeijen en ongemerkt tot eene bepaalde overtuiging te brengen.
Voortreffelijk bovenal zijn de gelijkenissen van Jezus, welke wij in de Evangeliën vinden opgeteekend. Zij onderscheiden zich door eenvoudigheid, duidelijkheid en gepastheid, — door een sierlijken vorm en door eene juiste aanwijzing der bedoelde waarheid. Bovenal geven die van den „Verloren Zoon”, van den „Barmhartigen Samaritaan” en van den „Zaaijer” een onwraakbaar getuigenis van de verhevene gevoelens en de ongemeene schranderheid van den grooten Leeraar.
Ook de letterkunde van den nieuweren tijd heeft gelijkenissen geleverd, die men gewoonlijk „parabelen” noemt.
