Breitenfeld is de naam van een klein dorp, niet ver van Leipzig en in het koningrijk Saksen gelegen; het ontleent zijne merkwaardigheid aan een drietal in zijn omtrek geleverde veldslagen. De eerste twee zijn voorgevallen in den Dertigjarigen oorlog.
Op den 7den September 1631 stiet de Oostenrijksche veldheer Tilly met 35- of 40000 man, waaronder 11000 man cavalerie, met slechts 26 stukken geschut, tusschen Breitenfeld en Seehausen op het Zweedsch-Saksische leger, dat alleen sterker was door een grooter aantal — door 100 — kanonnen en aangevoerd werd door koning Gustaaf Adolf. Pappenheim wierp zich met zijn geharnaste ruiters op de Zweden, noodzaakte hen tot wijken en vervulde Tilly reeds met de hoop op het behalen zijner 83ste overwinning, toen eene behendige flankbeweging, door Banner bestuurd, en het Zweedsche musketvuur, dat tusschen deZweedsche ruiterafdeelingen heen dood en vernieling braakte, alle pogingen van Pappenheim verijdelden en een groot deel van zijne regimenten noodzaakten tot eene ordelooze vlugt. Inmiddels waren de Saksen door den generaal Fürstenberg zoo hevig aangetast, dat zij de plaats moesten ruimen. Gustaaf Adolf bezorgde hun door zijne geoefende Zweedsche soldaten aanstonds steun, terwijl de Zweedsche generaal Horn het voorwaarts rukken van Tilly door uitstekende artillerie- manoeuvres verhinderde. Deze snelle bewegingen bragten de zegepraal aan de zijde des Konings, want terwijl de ruiters van Pappenheim ordeloos voortholden en Tilly te vergeefs de dapper verdedigde stellingen der Zweden deed bestormen, liet de Koning alle beschikbare troepen van den regtervleugel en van het centrum links zwenken, maakte zich meester van de kanonnen van Tilly en rigtte ze dadelijk op de Keizerlijke reserve.
Vruchteloos zocht de kloeke veldheer, hoewel hij reeds 2 wonden had ontvangen, zijne batterijen te heroveren en de vernietiging van zijn leger tegen te houden. Bij het invallen der duisternis was zijne nog nooit overwonnen armée verslagen en verstrooid, terwijl hij zelf, ter naauwernood aan de gevangenschap ontsnapt, den volgenden ochtend met slechts 600 man Halle bereikte. Hij had niet alleen zijne 26 kanonnen, al de bagaadje, 100 vaandels en 12000 man aan dooden, gewonden en gevangenen, maar ook den roem der onoverwinnelijkheid verloren.
De tweede slag, voorgevallen op den 23sten October 1642 was niet minder bloedig en bespoedigde den afloop van den Dertigjarigen oorlog. Nadat namelijk de Zweden onder Torstenson in Moravië en Bohemen gevallen waren en Olmütz veroverd hadden, trokken zij in het najaar van 1642 naar Saksen, om aldaar de winterkwartieren te betrekken. Torstenson was juist voornemens om Leipzig te bestormen, toen hij vernam, dat aartshertog Leopold en generaal Piccolomini met een vereenigd Oostenrijksch en Saksisch leger aanrukten tot ontzet.
Om zich in den rug te dekken, trok hij aanstonds noordwaarts, om bij Seehausen en Breitenfeld eene vaste stelling in te nemen. Nog voordat de Keizerlijke armée zich behoorlijk had gedeploijeerd, wierp hij haar linkervleugel op de vlugt. Op den anderen vleugel scheen de schaal der overwinning naar de zijde der Oostenrijkers over te slaan, maar zij veranderde geheel en al, toen de verslagene Oostenrijksche ruiters van den linkervleugel door hunne vlugt het voetvolk prijs gaven aan de aanvallen der Zweedsche-cavalerie. Hoe dapper zich het centrum ook verweerde, het was niet bestand tegen de overmagt en moest zich met 8000 man overgeven. De Zweden verloren omstreeks 4000 man aan dooden en gewonden, waarbij 8 generaals, terwijl het verlies der Oostenrijksch-Saksische armée geschat werd op 15000 dooden en gewonden, 5000 gevangenen, 45 kanonnen, 191 veldteekens en den geheelen trein. Die overwinning werd achtervolgd door de verovering van Leipzig en het bezetten van Saksen; zij versterkte de magt der Protestantsche vorsten en drong den Keizer tot het sluiten van den vrede.
De derde slag, geleverd den 17den October 1813, vormt een deel van den grooten volkerenslag bij Leipzig (zie onder dezen naam).
