Armillaspheer is de naam van eene hemelglobe, die uit ringen bestaat, waardoor de voornaamste cirkels aan het uitspansel worden aangewezen. Men heeft twee hoofdsoorten van zulke ringglobes, namelijk die, waarin de aarde, en die, waarin de zon het middelpunt bekleedt. Deze laatste soort is eigenlijk een planetarium, en het is duidelijk, dat de eerste soort niets anders is dan eene hemelglobe, waar men doorheen kan zien. De as van deze is de aardas, en de ringen stellen den evenaar, de keerkringen, de poolcirkels en den zonsweg voor.
De as draait met hare uiteinden of polen in een grooten cirkel, en deze is een middagcirkel, zoodat men de spheer stellen kan voor de poolshoogte eener plaats, daar men haar met dien middagcirkel in een vasten horizon verschuiven kan. Om uurhoeken te meten, is aan den meridiaan een cirkel vastgemaakt, welke in tweemaal 12 uren is verdeeld en waarop een wijzer, aan de as bevestigd, de uren aanwijst.
De uitvinding dezer spheer verliest zich diep in het verledene. De overlevering noemt nu eens Atlas, dan weder Hercules of ook wel Musaeus als dengene, die haar het eerst heeft bedacht. De armillaspheer van Archimedes was een ijzeren planetarium in een glazen hol. Ook Tycho Brahe bediende zich van dit werktuig bij het waarnemen der planeten.
