eigenlijk Wladimir Iljitsj Oeljanow geheten (1870—1924), zich later noemende Lenin, stichter van de huidige Russische Sovjet-republiek, werd tc Simbirsk geboren als zoon van een adellijk schoolopziener. Reeds in zijn studententijd te Kazan nam hij met zijn iets ouderen broeder deel aan de révolutionnaire anti-czaristische beweging in Rusland.
Zijn broeder werd in 1887, in verband met een aanslag op den Czaar, ter dood veroordeeld en terechtgesteld; hijzelf verbannen naar een afgelegen dorp. Hier bekwaamde hij zich verder voor het examen in de rechten, dat hij met goed gevolg aflegde.
De jonge advocaat hield zich daarna echter meer met de arbeidersbeweging bezig dan met de rechtspractijk. Hij predikte onder het volk ijverig in woord en geschrift het socialisme.
In 1895 werd hij dientengevolge naar Oost-Siberië verbannen. Spoedig na zijn ontslag uit de bal lingschap trok Lenin naar Zwitserland, waar hij een revolutionnair tijdschrift stichtte, wetenschappelijke werken van marxistische strekking schreef en zijn denkbeelden langzamerhand ordende tot een omlijnd systeem: het bolsjewisme.
In 1905 keerde hij naar Rusland terug, maar hij moest in 1907 weer opnieuw vluchten. Tot kort voor den oorlog woonde Lenin meest te Parijs; na het uitbreken der vijandelijkheden werd hij in Krakau geïnterneerd, doch mocht naar Zwitserland uitwijken, waar hij zich bezighield met anti-oorlogspropaganda.
Zijn kans kwam in 1917 bij het uitbreken der eerste Russische revolutie. Onder bescherming van den Duitsen Generalen Staf werd Lenin met enkelen zijner aanhangers naar Rusland overgebracht.
Hier begon hij een krachtige campagne tegen den leider Kerensky en stichtte in 1917 de Sovjetrepubliek. Sindsdien tot aan zijn dood in 1924 leidde Lenin als voorzitter van den Raad van volkscommissarissen, bijgestaan door Trotzky, Boecharin, Zinowjef, Stalin, enz. de regering van het bolsjewistische Rusland.
Hij sloot in 1918 den vrede van BrestLitowsk met Duitsland en verijdelde in de volgende drie of vier jaren alle pogingen tot gewelddadige omverwerping van het nieuwe regiem.De practische verwezenlijking van zijn leerstellingen in de nieuwe Russische maatschappij bleek niet mogelijk en dit noodzaakte Lenin tot het treffen van een overgangsregeling, N.E.P. (nieuwe economische politiek) geheten.
Het Russische volk, voorzover dit bestaat uit aanhangers van het bolsjewisme, houdt zijn nagedachtenis in hoge eer.
