Wat is dat? Encyclopedie voor jongeren

P.J.F.H. van de Rivière, R. de Ruyter-van der Feer (1928, 1930 en 1938)

Gepubliceerd op 09-08-2019

Bismarck

betekenis & definitie

Otto, Prins von Bismarck, Hertog van Lauenburg, werd in 1815 geboren als zoon uit een oud adellijk geslacht, dat grote grondbezittingen in Pommeren had.

Zijn vader was een typische landjonker, maar zijn moeder, een juffrouw Mencken, dochter van een hogen regeringsambtenaar, had een hoge geestelijke beschaving. Zij heeft een groten invloed op de ontwikkeling van haar zoon gehad.

Toen hij zijn studie beëindigd had, was hij eerst een paar jaar referendaris en officier en vestigde zich vervolgens op de ouderlijke bezittingen, waar hij het leven van een landjonker leidde.

Na enige jaren kreeg hij in 1846 als afgevaardigde zitting in den Landdag, waar hij zich al dadelijk deed kennen als een overtuigd tegenstander van de liberale denkbeelden.

In elk geval vestigde hij in het parlement de aandacht op zich en zo werd hij in 1851 benoemd tot vertegenwoordiger van Pruisen bij den Bondsdag te Frankfort.

Tot 1859 was Bismarck in de gelegenheid de betekenis van den Duitsen Bond te bestuderen en op de ongunstige resultaten van die studie is zijn hele verdere politiek opgebouwd. Hij was daarna gezant te Petersburg en te Parijs en werd in 1862 benoemd tot Staatsminister, President van den Pruisischen ministerraad en Pruisisch Minister van Buitenlandse Zaken. Nu begint zijn grote tijd. Hij stelt zich op absolutistisch standpunt en als het parlement drie jaar achter elkaar de begroting verwerpt, blijft Bismarck toch het leger hervormen in samenwerking met zijn koning, die hem steeds meer waardeerde. Nu wist hij eerst Oostenrijk te bewegen tot een oorlog tegen Denemarken, die gewonnen werd. Het veroverde land kwam onder Oostenrijks-Pruisisch beheer en Bismarck besloot nu Oostenrijk buiten de Duitse deur te zetten, wat hem na den oorlog met Oostenrijk gelukte. Pruisen annexeerde nu Hannover en Keurhessen en Nassau enz. en schiep den Noord-Duitsen bond. Doch ook die Bond was maar voorlopig. Na den oorlog met Frankrijk is het nieuwe Duitsland ontstaan, dat Bismarck te Versailles 18 Jan. 1871 tot Keizerrijk maakte met den Pruisischen koning als keizer aan het hoofd en Bismarck als rijkskanselier aan de regering.

Dit is in grote lijnen de geweldige politieke campagne van Bismarck geweest, die hem gemaakt heeft tot den schepper van het huidige Duitsland. Wat verder door Bismarck gedaan wordt, is niet meer dan bevestiging van den aldus geworden toestand. Bismarck heeft de machtspositie van Duitsland trachten te bevestigen, eerst door toenadering tot Rusland en Oostenrijk, toen (in 1883) door het Drievoudig Verbond.

In het binnenland had hij het niet gemakkelijk. In zijn strijd tegen de Katholieke kerk heeft hij na 1880 bakzeil moeten halen en ook de socialistenbestrijding was niet afdoende. Daarbij kwam de troonswisseling in 1888, die ten slotte geleid heeft tot een conflict tussen den jongen keizer Wilhelm en den geweldigen staatsman. Deze nam in 1890 zijn ontslag, toen keizer Wilhelm II allerlei goed bedoelde sociaal-politieke maatregelen invoerde, niet met instemming van zijn Kanselier. Keizer Wilhelm „zette den loods van boord” en stuurde vervolgens het schip van staat zelf, totdat ten slotte de wereldoorlog aan dit deel van de geschiedenis van Duitsland een einde maakte.

Opmerkelijk is het, dat Hitler thans, weer voortbouwend op Bismarcks politiek, de laatste resten van den Duitsen Bond tracht op te ruimen en Duitsland in hoofdzaak tot een eenheidsstaat te maken.

< >