Vloeken lexicon

Prof. dr. P.G.J. van Sterkenburg (1997)

Gepubliceerd op 14-11-2019

kop

betekenis & definitie

In het hedendaags Nederlands komen de zelfverwensingen mijn kop eraf als... en mijn kop voor mijn voeten! (‘mijn kop mag voor mijn voeten vallen, als ik de waarheid niet spreek’) nog regelmatig voor. Zij zijn tot vloek en uitroep van verbazing geworden en versterken de woorden van de spreker.

Meestal dienen ze om te bluffen en om machteloosheid te verbergen. Vergelijk ik mag sterven als het niet waar is! In Amsterdam is de verwensing ik zal je op je kop slaan dat je platvoeten krijgt! geen vreemde eend in de bijt (Berns 1993: 60).

De betekenis duidt op woede en afkeer en kan weergegeven worden met ‘sterf, rot op’. Mullebrouck (1984) geeft voor Vlaanderen ook nog laat mijn kop gerust! De eerste gedachte die hier opkomt, is die van een oorspronkelijke vrome wens of gelofte; zoiets als laat mijn kop er gerust afhouwen als ik de waarheid niet spreek. Toch vermoed ik dat wij meer moeten zoeken in de richting van een verdwijnverwensing met een eigenlijke betekenis ‘zit niet aan mijn kop te zaniken, zeik niet’.

De verwensing duidt op korzeligheid, ergernis, onvrede en kan weergegeven worden met ‘rot op’. Volgens een enquête in 1999 wordt laat mijn kop gerust! nog zeer frequent gebruikt.

Van de 111 zegslieden gaven er 80 aan haar te kennen en te gebruiken. Voor de verwensing met je kop door de helft! en andere varianten zie men zie elf, Hegemermart, helft, hoofd, kind, koffiemelk, kolere, lepel, melk, tiet, touw, verf.